Δημοκρατία εναντίον Ψυχολογίας: Γιατί οι Πολίτες Εκλέγουν Ηλίθιους Ηγέτες

Σε κάθε προεκλογική εκστρατεία είναι σαφές ότι η πολιτική επιτυχία δεν εμποδίζεται από ανόητες υποσχέσεις ή πράξεις. Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί ψυχολογικοί μηχανισμοί που οδηγούν στην εκλογή εμφανών ηλιθίων ανθρώπων σε ισχυρές θέσεις.

 Η φήμη των πολιτικών είναι πολύ κακή. Για να είμαστε δίκαιοι, αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό δική τους υπαιτιότητα όμως θα ήταν ανόητο να υποθέσουμε ότι κάθε πολιτικός έχει αυτή τη φήμη. Αν ίσχυε αυτό, όλη η κρατική υποδομή θα κατέρρεε πριν μπορούσατε να πείτε «μπορώ να έχω επιστροφή φόρου;». Κι όμως, ο καθένας από τους πολίτες υποθέτει ότι είναι κατακριτέοι, με αποτέλεσμα πάντα να υποθέτει το χειρότερο.

 Θεσπίζει ο πολιτικός μία κακή πολιτική; Είναι ένα απεχθές πρόσωπο. Αλλάζει γνώμη και το αντιστρέφει; Είναι αδύναμος και δεν μπορεί να ηγηθεί. Οι πολιτικοί υπόσχονται βελτιώσεις (περικοπή φόρων, αύξηση των δαπανών); Είναι προφανώς ψέματα. Υπόσχονται να κάνουν κάτι αντιλαϊκό (αυξήση των φόρων, μείωση των δαπανών); Είναι σίγουρο ότι θα συμβεί. Είναι μία κατάσταση από

την οποία έτσι και αλλιώς χάνουν και οι δύο πλευρές, οπότε γιατί κάνουν τον κόπο να προσπαθήσουν; Πολλοί πολιτικοί έχουν γίνει πολιτικοί μόνο και μόνο για τον εαυτό τους, όμως υπάρχουν σίγουρα πολλοί που πραγματικά θέλουν το καλύτερο και απλά ανέχονται τις αρνητικές γνώμες που λαμβάνουν.

 Έτσι, επισήμως, δεν είναι όλοι οι πολιτικοί ηλίθιοι (αν και ο ορισμός της λέξης «ηλίθιος» μπορεί να διαφέρει). Όμως πολλοί πολιτικοί είναι. Οι ΗΠΑ φαίνονται ιδιαίτερα να έχουν πληγεί από τέτοιους πολιτικούς, όπως η Σάρα Πέιλιν η οποία διεκδικούσε την προεδρία. Και το αρχέτυπο, ο Τζορτζ Μπους ήταν Πρόεδρος των ΗΠΑ για 8 χρόνια, ένας άνθρωπος που είχε ένα πυρηνικό οπλοστάσιο στην κατοχή του.

Παρόμοιες περιπτώσεις μπορεί να βρει κανείς σχεδόν σε όλες τις χώρες του κόσμου (φυσικά συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας). Ορισμένοι άνθρωποι θα επισημάνουν επίσης μία άλλη διάσταση πολιτικών: εκείνοι που είναι ικανοί και έξυπνοι, όμως υιοθετούν ένα ύφος χαζού και άμυαλου στις τοποθετήσεις και συμπεριφορές τους. Αυτή όμως η υποκρισία, ίσως ενισχύει την υπόθεση μας ότι ένα έξυπνο άτομο πρέπει να διεκδικήσει το χαρακτηρισμό «ηλίθιος» για να μπορέσει να επιτύχει πολιτικά.

 Τι συμβαίνει εδώ; Λογικά, θα θέλατε να κυβερνά τη χώρα ένα έξυπνο άτομο που καταλαβαίνει ποια είναι η καλύτερη προσέγγιση και οι μεθόδοι για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Δυστυχώς δεν είναι έτσι. Οι άνθρωποι φαίνεται να έλκονται από δηλώσεις αμφίβολων διανοητικών ικανοτήτων. Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από ιδεολογικούς, πολιτιστικούς, κοινωνικούς, ιστορικούς, οικονομικούς και άλλους παράγοντες που εμπλέκονται, επειδή η πολιτική τους ενσωματώνει όλους αυτούς, αλλά υπάρχουν και κάποιες γνωστές ψυχολογικές διεργασίες που μπορούν να συμβάλουν σε αυτό το φαινόμενο.

Η αυτοπεποίθηση εμπνέει αυτοπεποίθηση

Οι άνθρωποι που έχουν αυτοπεποίθηση είναι πιο πειστικοί. Αυτό έχει αποδειχθεί σε πολλές μελέτες. Οι περισσότερες μελέτες το υποστηρίζουν μέσω ενός δικαστικού παραδείγματος: μια κατάθεση που αποπνέει σιγουριά είναι πιο πειστική στους ενόρκους από μία νευρικήή διστακτική κατάθεση (κάτι που προφανώς έχει ανησυχητικές συνέπειες για τη δικαιοσύνη). Φυσικά όμως μπορούμε να συναντήσουμε αυτή την απόδειξη και εκτός δικαστικής αίθουσας. Είναι ένα φαινόμενο που οι πωλητές μεταχειρισμένων αυτοκινήτων και οι κτηματομεσίτες έχουν αξιοποιήσει εδώ και δεκαετίες. Και οι πολιτικοί σαφώς το γνωρίζουν και φυσικά όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της κατάρτισης και της διαχείρισης δημοσίων σχέσεων. Ο πολιτικός που δεν εμφανίζεται ως βέβαιος για αυτό που κάνει και με αυτοπεποίθηση, καταστρέφεται (μεταφορικά). Έτσι, η αυτοπεποίθηση είναι σημαντική στην πολιτική.

Ωστόσο, το σύνδρομο Dunning-Kruger αποκαλύπτει ότι οι λιγότερο ευφυείς άνθρωποι έχουν συνήθως απίστευτη αυτοπεποίθηση. Οι πιο έξυπνοι άνθρωποι, αντίθετα, δεν έχουν καθόλου. Η αυτοαξιολόγηση είναι μία χρήσιμη μεταγνωστική δεξιότητα, αλλά απαιτεί νοημοσύνη. Αν δεν έχετε τη δεξιότητα της αυτοαξιολόγησης, δε θεωρείτε τον εαυτό σας προβληματικό ή αδαή, γιατί τεχνικά δεν έχετε τη νοητική δυνατότητα να το πράξετε.

Έτσι, εάν θέλετε να εκπροσωπήσει δημόσια την πολιτική του κόμματός σας ένα πρόσωπο με αυτοπεποίθηση, τότε ένα έξυπνο άτομο θα ήταν μια κακή επιλογή για πολλούς λόγους. Η στρατηγική αυτή όμως μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ: μελέτες έχουν δείξει ότι όταν ένα πρόσωπο με αυτοπεποίθηση φαίνεται να λέει ψέματα, τότε τα άτομα αυτά θεωρούνται πολύ λιγότερο αξιόπιστα από ένα πρόσωπο χωρίς σιγουριά. Αυτό μπορεί να εξηγήσει την αρνητική εικόνα της πολιτικής, η οποία είναι ως επί το πλείστον μια σειρά από άτομα με αυτοπεποίθηση που υπόσχονται μεγάλα πράγματα και αποτυγχάνουν οικτρά να τα κρατήσουν. Αυτού του είδους τα γεγονότα αποθαρρύνουν τους ανθρώπους.

Η πολιτική είναι περίπλοκη

Η αποτελεσματική κυβέρνηση μιας χώρας δεκάδων εκατομμύριων, οι οποίοι έχουν όλοι διαφορετικές ανάγκες και απαιτήσεις, είναι μια απίστευτα περίπλοκη εργασία. Υπάρχουν τόσες πολλές μεταβλητές που πρέπει να ληφθούν υπόψη και που, δυστυχώς, είναι αδύνατο να συμπυκνωθούν όλες αυτές σε μία στρατηγική και να προβληθούν μέσα από τα ΜΜΕ, οπότε αυτό που έρχεται στο προσκήνιο περισσότερο είναι η προσωπικότητα που έχει αναλάβει αυτό το ρόλο. Και οι λιγότερο ευφυείς προσωπικότητες είναι περισσότερο σίγουρες, έτσι είναι πιο πειστικές και ούτω καθεξής.

 Οι άνθρωποι συχνά απωθούνται από τις συζητήσεις για πνευματικά και περίπλοκα θέματα. Μπορούν να μην έχουν καμία εμπειρία με το θέμα που συζητείται ή να το βρίσκουν πολύ δύσκολο για να θέλουν να εμπλακούν, επειδή για να κάνουν κάτι τέτοιο με επιτυχία θα απαιτούσε πολύ χρόνο και προσπάθεια. Αλλά η πολιτική, ιδιαίτερα η δημοκρατία, απαιτεί από τους ανθρώπους να συμμετέχουν.

 Μελέτες της προσωπικότητας δείχνουν ότι πολλοί άνθρωποι επιδεικνύουν έναν προσανατολισμό προς το στόχο, μια «διάθεση προς την ανάπτυξη ή επίδειξη της ικανότητας για την επίτευξη μίας κατάστασης». Η αίσθηση ότι οι άνθρωποι επηρεάζουν κάτι ενεργά (π.χ. τις εκλογές) είναι ένα ισχυρό κίνητρο για τη συμμετοχή, αλλά αν κάποιοι πολιτικοί ξεκινήσουν μιλώντας με περίπλοκους όρους για τα επιτόκια ή τη διαχείριση του ελλείμματος του ταμείου υγείας, αυτό πρόκειται να αποξενώσει όσους δεν κατανοούν τέτοια πράγματα . Έτσι, αν ένα πρόσωπο με αυτοπεποίθηση λέει ότι υπάρχει μια απλή λύση ή υπόσχεται να εξαφανίσει το μεγάλο και πολύπλοκο ζήτημα, θα εμφανιστεί περισσότερο ελκυστικός.

 Αυτό αποδεικνύεται επίσης από το νόμο του Πάρκινσον σχετικά με την κοινοτοπία, σύμφωνα με τον οποίο οι άνθρωποι ξοδεύουν πολύ περισσότερο χρόνο και προσπάθεια επικεντρωμένοι σε κάτι τετριμμένο που καταλαβαίνουν, παρά σε κάτι περίπλοκο που δεν το καταλαβαίνουν. Το πρώτο προσφέρει πολύ περισσότερες δυνατότητες για συμβολή και επιρροή. Και οι άνθρωποι αγαπούν τα ασήμαντα πράγματα, επομένως οι λιγότερο ευφυείς ανθρώποι που συμπυκνώνουν τα μεγάλα ζητήματα σε σύντομα (αλλά ανακριβή) τμήματα, έχουν περισσότερες πιθανότητες να νικήσουν.

Στους ανθρώπους αρέσει να σχετίζονται

Μία από τις συχνο-αναφερόμενες ιδιότητες του Τζορτζ Μπους ήταν ότι οι άνθρωποι θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να «πιούν μια μπύρα μαζί του». Έτσι, θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να σχετιστούν με αυτόν. Αντίθετα, ο ελιτισμός είναι μία αρνητική ιδιότητα. Η ιδέα ότι αυτοί που ηγούνται τη χώρα βρίσκονται έξω από τις νόρμες της κοινωνίας είναι ανησυχητικό για πολλούς, εξ ου και οι συνεχείς προσπάθειες από τους πολιτικούς να «ταιριάξουν» με τους πολίτες.

Η πλειοψηφία των ανθρώπων είναι επιρρεπής σε πολλές υποσυνείδητες προκαταλήψεις, στερεότυπα και προτιμούν τις δικές τους «ομάδες». Κανένα από αυτά δεν είναι ιδιαίτερα λογικά, σχεδόν πάντα δεν υποστηρίζονται από πραγματικά αποδεικτικά στοιχεία και στους ανθρώπους πραγματικά δεν τους αρέσει να τους λένε θέματα που δεν θέλουν να ακούσουν.

 Οι άνθρωποι επίσης γνωρίζουν πολύ καλά την κοινωνική θέση. Πρέπει να αισθανόμαστε ότι είμαστε ανώτεροι από τους άλλους με κάποιο τρόπο για να διατηρήσουμε την αίσθηση της αυτο-αξίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, κάποιος περισσότερο ευφυής που λέει περίπλοκα πράγματα τα οποία περιέχουν άβολα (αλλά ακριβή) γεγονότα, να μην πρόκειται να φανεί ελκυστικός σε κανέναν, αλλά κάποιος αποδεδειγμένα λιγότερο ευφυής, που δεν έρχεται σε σύγκρουση με την αντιληπτή κοινωνική θέση κανενός και πρόκειται να πει απλά πράγματα που υποστηρίζουν εγγενείς προκαταλήψεις και άρνηση άβολων γεγονότων, τότε είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα εκλεγεί.

 Είναι μια δυσάρεστη κατάσταση, αλλά αυτός ακριβώς φαίνεται να είναι ο τρόπος που λειτουργεί το μυαλό των ανθρώπων. Θα μπορούσαν να γραφούν πολλά περισσότερα σε αυτό το θέμα από ό,τι αναφέρεται εδώ αλλά αν συμπεριλαμβάνονταν, θα έκαναν το όλο θέμα πιο περίπλοκο και αυτός δεν είναι τρόπος για να αρέσει κάτι στους ανθρώπους, όπως θα έπρεπε να έχετε καταλάβει μέχρι τώρα.

-----------------------------------------

Πηγή: theguardian.com

Απόδοση – Επιμέλεια: Ομάδα psychologynow

eyedoll.gr