ο αλλος: Μερικά πράγματα που κατάλαβα για την κρίση

Φαίνεται τελικά ότι η κρίση προήλθε από την ελευθερία των τραπεζών να τιτλοποιούν δάνεια και να τα μεταπουλούν, ασφαλίζουν κλπ σε άλλες μορφές κάνοντας το άυλο χρήμα να πολλαπλασιάζεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα πολύ πέραν της λογικής αναντιστοιχίας πραγματικών αξιών και χρηματοπιστωτικών «μοχλεύσεων». Δηλαδή το μη πραγματικό χρήμα ξέφυγε πολύ από την πραγματική υλική του βάση, εκείνη της παραγωγής. Τα "παράγωγα" τραπεζικά προϊόντα φούσκωσαν υπερβολικά με αποτέλεσμα η άυλη οικονομία να πλημμυρίζει πια κάθε εκδοχή του πραγματικού.
Οι οικονομίες δεν αντέδρασαν σε αυτήν την ψευδή μεγέθυνση επειδή εμφάνιζε «ανάπτυξη», δηλαδή ευνοούσε τον καταναλωτισμό και την κερδοφορία των επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως αν αυτή η παραγωγή ικανοποιούσε ανάγκες ή απλά δημιουργημένες συνήθειες απλής σπατάλης πόρων και περιβάλλοντος.
Οι πολιτικοί επίσης ευνοημένοι από αυτήν την μεγέθυνση εφόσον ικανοποιούσαν τα όνειρα των ψηφοφόρων τους και έβαζαν στην τσέπη και την προμήθειά τους, άφησαν τη διαχείριση στα golden boys.
Οι αγορές ανήσυχες πάντα για την τύχη των επενδύσεών τους αφουγκράστηκαν το επερχόμενο κραχ.Προσπάθησαν παραμερίζοντας την εξουσία των golden boys να επαναφέρουν την διαχείριση στους πολιτικούς αλλά διαπίστωσαν έντρομες ότι οι δυο τρεις δεκαετίες απόσυρσης των πολιτικών από την διαχείριση γέννησαν ένα πολιτικό προσωπικό κατώτερο των περιστάσεων και άσχετο με τα οικονομικά. Επίσης χωρίς ικανή προσωπικότητα, εμπειρία και πυγμή. Ανεύθυνα golden boys στις τράπεζες ανώριμαgolden boys στην πολιτική.
Οι Οίκοι Αξιολόγησης έπιασαν δουλειά. Έπρεπε να εκφράσουν πολιτικά τις αγορές μπροστά στο έλλειμμα διαχείρισης της κρίσης. Και το έκαναν με τις υποβαθμίσεις και το φούσκωμα των επιτοκίων δανεισμού. Ζητούν κάτι και προσπαθούν να το επιβάλλουν με αυτά τα δύο εργαλεία, εμμέσως πλην σαφώς. Ανησυχούν για μια γενικευμένη κατάρρευση που θα μηδενίσει την ισχύ των ίδιων τους των επενδύσεων και θα εξαφανίσει σε μια στιγμή τα κέρδη αλλά και την ασφάλειά τους.
Σήμερα ζητούν να γίνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εγγυητής των χρεών της ευρωζώνης και αντιδρούν ανάλογα στις αποφάσεις των συνόδων κορυφής. Ζητούν να κοπεί χρήμα όταν υπάρξει ανάγκη όπως κάνουν τα άλλα νομίσματα, άρα ευνοούν την ευρωπαϊκή ενοποίηση τουλάχιστον σε οικονομικό επίπεδο. Δεν τους ενδιαφέρει η δημοκρατικότητα, οι εκπροσωπήσεις, τα δικαιώματα. Τους ενδιαφέρει να εξασφαλιστούν.
Οι συνομωσιολόγοι κάθε εκδοχής φαντάζονται κερδοσκοπικά ιερατεία που εξαπολύουν επιθέσεις χρεοκοπώντας χώρες και ηπείρους. Τα πράγματα δείχνουν πολύ πιο απλά. Οι κερδοσκόποι θα ένοιωθαν καλύτερα σε έναν πιο σταθερό κόσμο. Όσο κι αν η κίνηση των κεφαλαίων απέκτησε με την παγκοσμιοποίηση μεγάλα περιθώρια κερδοφορίας απλά με την γρήγορη κυκλοφορία, παραμένει ευάλωτη στην ίδια της την φύση: σε καθεστώς γενικευμένης αστάθειας όσο εύκολα κερδίζει κάποιος τόσο εύκολα μπορεί και να χάσει. Και οι τυφλές δυνάμεις των αγνώστων επενδυτών έχουν να αναμετρηθούν με την παράξενη αυτονομία των οικονομικών γεγονότων και τους ψυχολογικούς παράγοντες που τα ακολουθούν παρά πόδας.
Οι μαρξιστές του Βιβλίου, επίσης έπεσαν τελείως έξω θεωρώντας την σημερινή κρίση επανάληψη εκείνης του ’29. Πιστεύοντας ότι είναι στη φύση του καπιταλισμού να καταστρέφει περιοδικά κεφάλαιο για να ξαναρχίσει την «ανάπτυξη» από την αρχή, έκλεισαν τα μάτια στην πολυπλοκότητα και τα σημερινά χαρακτηριστικά της κρίσης. Εξήγησαν την παγκοσμιοποίηση σαν καταδίκη ευνοώντας τις εθνικές αναδιπλώσεις, διέβλεψαν ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις και αρνήθηκαν τις ενοποιήσεις και ομοσπονδιοποιήσεις κρατών και πρότειναν τον πλήρη κρατικό έλεγχο της οικονομίας πολεμώντας δογματικά της ίδια την ιδέα της αγοράς. Με λίγα λόγια επανήλθαν στην νοσταλγία του υπαρκτού ελλείψει της όποιας άλλης εναλλακτικής πρότασης.
Έννοιες που αναδεικνύει η κρίση και μπαίνουν ξανά στο τραπέζι είναι τι εννοούμε «ανάπτυξη», «ευημερία», «βιωσιμότητα» κλπ Και ποια είναι η σχέση τους με τους περιορισμένους πόρους του κόσμου μας αλλά και τις πραγματικές δυνατότητες της επιστήμης μας. Έτσι ζητήματα ενέργειας, κατανάλωσης, κοινωνικού κράτους κλπ πρέπει να ξανασυζητητθούν από την αρχή. Χωρίς αυτές να περιγραφούν ικανοποιητικά προφανώς δεν μπορούν να ξανααναλάβουν την διαχείριση οι πολιτικοί μας εκπρόσωποι έτσι απλά. Ήδη οι αγορές επιβάλλουν τεχνοκράτες στην διοίκηση, χωρίς ημερομηνία λήξης, εφόσον πρέπει να μιλούν την ίδια γλώσσα τουλάχιστον στα επόμενα κρίσιμα χρόνια. Οι πολιτικοί έχουν χρόνο να ετοιμαστούν για τις ανάγκες της νέας περιόδου και να προσπαθήσουν να τις εκφράσουν. Οι λαοί μένουν προσωρινά χωρίς πρόσβαση στις αποφάσεις, εφόσον οι διαμεσολαβητές τους πολιτικοί βρίσκονται εκτός παιχνιδιού. Η δυνατότητες αυτοοργάνωσης και αυτοδιαχείρισης, μετά από δεκαετίες ενσωμάτωσης στο «σύστημα» είναι τώρα πολύ ασθενικές και δεν προλαβαίνουν τις ραγδαίες εξελίξεις. Ένα νέο φεουδαρχικό σύστημα –όπως το περιγράφει ο Βλ. Ρασσιάς- αναλαμβάνει το κενό εξουσίας ως «φωτισμένη δυναστεία».
Οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στο μεταξύ, ειδικά στην χώρα μας, όσο δεν γίνονται συναινετικά από τους κοινωνικούς εταίρους και με διάκριση δίκαιης κατανομής των παρενεργειών τους, θα γίνονται βίαια, τυφλά και οριζόντια. Και όποιον πάρει ο χάρος. Ευθύνη των έλλογων πολιτικών δυνάμεων είναι η συμμετοχή τους στα δρώμενα με προτάσεις, θέσεις συναινετικές αλλά και συμμετοχή στα τεχνοκρατικά σχήματα εξουσίας για να κάνουν ανεκτή την μετάβαση στην μετακαταναλωτική οικονομία. Η επιβεβλημένη αλλαγή αντικειμένου εργασίας για πεντακόσιες χιλιάδες έως ένα εκατομμύριο εργαζόμενους και αυτοαπασχολούμενους –όπως το περιγράφει ο Αρ. Δοξιάδης- η αλλαγή αντικειμένου στις καλλιέργειες και τις μεταποιητικές επιχειρήσεις, η εξαφάνιση κλάδων παραγωγής και η ανάδειξη καινούργιων, η προσωρινά διογκωμένη ανεργία ως περενέργεια και η οριακή ρευστότητα λόγω οικονομιών για μεγάλο διάστημα, δεν είναι φαινόμενα εύκολα ούτε κάτι που κάποιος μπορεί να αντιμετωπίσει μοιρολατρικά. Όσοι το καταλαβαίνουν αυτό συνεισφέρουν στην εθνική προσπάθεια. Όσοι δεν το καταλαβαίνουν ή απλά δεν τους συμφέρει, κατατάσσονται στις βαθειά συντηρητικές και αντιδραστικές δυνάμεις του «όχι σε όλα» και συνοδοιπορούν με όσους θέλουν την δραχμή έχοντας μπορέσει να βγάλουν τα χρήματά τους σε ασφαλή καταφύγια σε ευρώ και δολλάρια. Δεν πρόκειται για παθητικότητα, ειδικά σε όσους ομνύουν στην Αριστερά και στην κοινωνική δικαιοσύνη, αλλά για εγκληματικά ανεύθυνη συμπεριφορά με μοναδικό επίδικο μικροσυμφέροντα –ατομικά και κομματικά- την ώρα της μεγάλης ανάγκης για άμεση και αλληλέγγυα συλλογική αντίδραση.
Ο λαϊκισμός, οι αυταρχικές ιδεολογίες και οι αυτόκλητοι σωτήρες είναι οι μόνοι που με την συνδρομή του μαύρου χρήματος ωφελούνται από την κατάρρευση και την σύγχυση. Η διαφθορά, το ατομικό, η συναλλαγή, οι επίορκοι, οι γκρίζες περιουσίες βρίσκουν στον λαϊκισμό το μέτωπο σωτηρίας τους. Αποπειρώνται να διασώσουν τα κέρδη τους από την προηγούμενη περίοδο κι αν είναι δυνατόν να τα πολλαπλασιάσουν επιστρέφοντας στην διαχείριση μέσω …Ελβετίας και off shore δυνατοτήτων. Οι δυνάμεις της προόδου πρέπει εγκαίρως να ξεκόψουν από τον λαϊκισμό και να δεχτούν την ανάληψη πολιτικού κόστους ως την μόνη αντιμετώπιση της σημερινής κατάστασης. Όσοι δεν θέλουν να αναλάβουν ευθύνες και να λερώσουν τα χέρια τους με αυτές –όπως ζητούσε ο αείμνηστος Μιχ.Παπαγιαννάκης- καλύτερα να μας αδειάζουν την γωνιά και μάλιστα από κάθε προοδευτικό και μεταρρυθμιστικό πολιτικό φορέα. Μόνο εμπόδιο είναι στην δυνατή ανάκαμψη.
Ο πολιτικός χάρτης δεν πρέπει πια να αντιμετωπίζεται ως γεωγραφικός. Τι σημαίνει σήμερα δεξιά, τι σημαίνει αριστερά, τι σημαίνει οικολογία; Όλοι και όλα ανακαθορίζονται και δίνουν εξετάσεις επί του συγκεκριμένου: της κρίσης ως ευκαιρίας. Γιατί άλλωστε χρειαζόμαστε αντιπροσώπους και πολιτικούς, ιδέες και οράματα; Για να λύνουν τα προβλήματα. Για τι άλλo; Και η δημοκρατία γι αυτό υπάρχει σαν το λιγότερο κακό σύστημα.