Τα λάθη του ΔΝΤ

Γιώργος Προκοπάκης

 Η κυρία Λαγκάρντ, κατά την κορύφωση της διαπραγμάτευσης για την πρώτη αξιολόγηση του μνημονίου Τσίπρα, έκανε κάποιες δημόσιες παρεμβάσεις. Στην τελευταία της επανέρχεται με μύδρους εναντίον των ελληνικών κυβερνήσεων κατά τα μνημονιακά χρόνια και αναγνωρίζει ως λάθος του ΔΝΤ την εσφαλμένη εκτίμηση όσον αφορά τις προθέσεις τους – αυτό που έχει καθιερωθεί να λέγεται «ιδιοκτησία του Μνημονίου». Αυτό μεταφράζεται ως: όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις συμφωνούσαν σε προγράμματα στήριξης, χωρίς να τα πιστεύουν και χωρίς να έχουν την πρόθεση να εφαρμόσουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Είναι αυτό που λέμε «προστασία των πελατειακών δικτύων», «διατήρηση του κρατισμού» και άλλα σχετικά, με βασικό στόχο την παράταση της παραμονής στην εξουσία.

Ενα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας ψέγει την τρόικα και τους θεσμούς, γιατί δεν επέβαλαν τις μεταρρυθμίσεις που τόσο έχει ανάγκη η χώρα. Ας μη λησμονούμε πως, ακόμη και στη χειρότερη οικονομική κατάσταση, μια χώρα εξακολουθεί να είναι ανεξάρτητη. Η ευθύνη των δομικών αλλαγών είναι της κυβέρνησής της και της κοινωνίας πολιτών. Το πρόβλημα του άκρατου λαϊκισμού, της κλωτσιάς στα αχαμνά του καπιταλισμού και των μαγικών λύσεων είναι εσωτερικό της κοινωνίας. Τα επίπεδα αυτογνωσίας και ρεαλισμού ανταποκρίνονται στην ποιότητα του πολιτικού προσωπικού. Δεν θα μπορούσε ποτέ το ΔΝΤ ή ο Μηχανισμός Στήριξης να επιβάλει τη σωτηρία σε ένα λαό που
θέλει να παραπλανάται. Η θεραπεία αυτής της αδυναμίας του ΔΝΤ και των θεσμών γενικότερα είναι δυνατή μόνον με την επιβολή μέτρων αντίθετων με τη δημοκρατική παράδοση – ιδιαίτερα επικίνδυνων. Επειτα από χρόνια εμπλοκής, η μη ανάληψη της ιδιοκτησίας των μνημονίων από τις ελληνικές κυβερνήσεις έχει οδηγήσει στην επιλογή του καρότου και μαστιγίου. Επιδιώκεται από τους εταίρους η ικανοποίηση της βασικής απαίτησης της Ευρωζώνης, δηλαδή της αποφυγής τυπικής χρεοκοπίας, και μια και οι ελληνικές κυβερνήσεις είναι απρόθυμες να προχωρήσουν στις περισσότερο από αναγκαίες δομικές αλλαγές, οι Ελληνες ας βράσουν στο ζουμί τους. Η επιλογή αυτή οδηγεί στη στασιμοχρεοκοπία – αργή και βασανιστική πτώση του βιοτικού επιπέδου, χωρίς σοβαρές προοπτικές ανάπτυξης για πολλά χρόνια. Οι Ελληνες είμαστε υποχρεωμένοι να ζήσουμε με αυτήν τη ζοφερή προοπτική μέχρις ότου οι κυβερνώντες αλλάξουν μυαλά. Δεν υφίστανται οι συνθήκες για γρήγορη μεταστροφή του πολιτικού προσωπικού, οπότε το μέλλον έχει πολλή ξηρασία.

Το άλλο λάθος του ΔΝΤ είναι η γνωστή ιστορία με τους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές. Τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων οι οποίες επιχειρήθηκαν στην Ελλάδα ήταν κατά πολύ δυσμενέστερα από αυτό που προέβλεπαν μοντέλα και διεθνής πρακτική. Αν μελετηθούν τα στοιχεία των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας, γίνεται σαφές ότι το μέγιστο μέρος των προβλημάτων κατά την εξαετία λίγο σχετίζεται με τα μέτρα λιτότητας και αυτές καθαυτές τις παρεμβάσεις. Από τα πενήντα δισ. του ΑΕΠ που έχουν χαθεί, σχεδόν το 60% έχει αφαιρεθεί από τον κατασκευαστικό κλάδο (25 δισ.) και το εμπόριο αυτοκινήτων και ειδών πολυτελείας (4 δισ.) – κλάδοι οι οποίοι βασίζονται στον τραπεζικό δανεισμό. Οι κατασκευές πρωταγωνιστούσαν πάντα στην γκρίζα οικονομία – τα «μαύρα» ήταν πολλά και σε κάποιον άλλο τομέα εμφανίζονταν, όταν ο αλλοδαπός εργάτης αγόραζε γάλα ή ο εργολάβος αγόραζε Καγιέν. Είναι χαρακτηριστικό πως η ραγδαία πτώση του ΑΕΠ και η εκτόξευση της ανεργίας συνέβησαν κατά τους πρώτους δεκαοκτώ μήνες των μνημονίων. Το πρόβλημα που δεν ελήφθη υπ’ όψιν είναι η λειτουργία της ολιγοθεματικής οικονομίας σε καθεστώς πιστωτικής ασφυξίας. Το πρόβλημα με τις τράπεζες και την πίστη το 2009-10 δεν ήταν ελληνικό, αλλά πανευρωπαϊκό. Σ’ αυτό πρέπει να προστεθεί και ο πρακτικός μηδενισμός της «παράλληλης πίστης» που είχε αναπτύξει η ελληνική οικονομία με τις μεταχρονολογημένες επιταγές. Ανεξαρτήτως των πολιτικών των μνημονίων, η κατάρρευση της πίστης αφαίρεσε ρευστότητα €50 - €60 δισ., περίπου ισοκατανεμημένα ανάμεσα στις τράπεζες και στο σπάσιμο επιταγών. Εχει σημασία η κατανόηση των λεπτομερειών του «λάθους του ΔΝΤ», γιατί οι θεσμοί είναι που προδιαγράφουν τη μελλοντική ανάπτυξη. Μέχρις ότου το τραπεζικό σύστημα να είναι πάλι σε θέση να ασκήσει τραπεζική, η ανάκαμψη θα σέρνεται και περισσότερα μέτρα θα είναι απαραίτητα. Μετά τις τράπεζες και έπειτα από μάλλον μακρά περίοδο οικονομικής κανονικότητας, θα αποκατασταθούν και οι παράπλευροι μηχανισμοί συναλλακτικής πίστης, που θα επιτρέψουν την επιτάχυνση της ανάκαμψης.

Δεν αρκεί να διαπιστώνει κανείς τα λάθη – πρέπει να σχεδιάζει την επόμενη μέρα.
kathimerini.gr