Ουμπέρτο Έκο: Πώς να ψηφίσετε στις επόμενες εκλογές

Umberto Eco, 1976

(από το βιβλίο «Η Σημειολογία στη καθημερινή ζωή», εκδ. ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ-ΠΑΙΔΕΙΑ, 1999)

Καθώς δημοσιεύονται σιγά – σιγά τα ψηφοδέλτια αρχίζουν και οι αντιδράσεις αγαναχτισμένων δημοσιογράφων και ανήσυχων πολιτών γιατί πολλά πρόσωπα, ύποπτα για παράνομες ενέργειες και ατασθαλίες, βρίσκονται στις πρώτες θέσεις σαν υποψήφιοι που θ’ αντιπροσωπεύσουν το λαό στο κοινοβούλιο. Από κάτι τέτοια βγάζει κανείς μαύρα συμπεράσματα για το μέλλον μας.

Εγώ θα ήθελα να ηρεμήσω τα πνεύματα, αποκαλύπτοντας πως, στην Ιταλία, η κατάσταση είναι καλύτερη από παντού αλλού. Κι ας δούμε το γιατί.

Με τέτοιους υποψήφιους γίνονται κατ’ αρχή σεβαστά τα δίκαια αιτήματα αντιπροσώπευσης. Τι πρέπει να κάνει ένα κοινοβούλιο; Ν’ αντικατοπτρίζει όλες τις τάσεις, τις απόψεις, τις επιθυμίες, τις απαιτήσεις, τις ευχές κάθε μέλους της κοινωνίας. Και μήπως δεν αποτελούν μέρος της κοινωνίας οι κερδοσκόποι, οι διαφθορείς των κρατικών υπηρεσιών, οι ψευδοανατροπείς του πολιτεύματος, οι φίλοι των Ελλήνων συνταγματαρχών, οι ψηφοθήρες, αυτοί που βάζουνε φωτιά στα δάση για να πετύχουν οικοπεδοποίηση, οι παραβάτες των φορολογικών νόμων; Θα αντιπροσωπεύονται λοιπόν στο κοινοβούλιο από διαφθαρμένους πρώην υπουργούς, μαφιόζους, αποστάτες στρατηγούς. Θα μπορούσε κάποιος ν’ απαντήσει ότι στη βουλή πρέπει να φτάνουνε μόνο οι «νόμιμες» επιδιώξεις με την εκλογή «τίμιων» ανθρώπων. Αλλά αυτό μου φαίνεται καθαρή αφέλεια.

Υπάρχουνε παράνομες πράξεις που τιμωρούνται αυστηρά, όπως ο βιασμός, η ανθρωποκτονία για ληστεία, η οδήγηση σε κατάσταση μέθης με συνέπεια την πρόκληση θανατηφόρου δυστυχήματος, η κλοπή σταφυλιών από αμπέλι. Γι’ αυτές τις παρανομίες όλοι είναι σύμφωνοι. Κι απ’ όσο ξέρω δεν υπάρχουν υποψήφιοι που να σκοτώσανε καμιά γριά με τσεκούρι για να της αφαιρέσουνε τη χρυσή καδένα με το φλουρί, ούτε άνεργοι που κλέψανε πεπόνια και τους τσάκωσε ο αγροφύλακας, ούτε βασανιστές ανήλικων παιδιών ή μπεκρήδες που ενοχλούσανε τον κόσμο με τις αγριοφωνάρες τους. Αλλά υπάρχουν άλλες πράξεις που, αν και κολάσιμες, δεν καταδικάζονται ξεκάθαρα και αμέσως απ’ τα δικαστήρια, λες και δεν είναι σαφές αν είναι κακές ή καλές (όπως η καταχρηστική οικοδόμηση ή η ίδρυση «σκοτεινών» εταιρειών). Άλλωστε γι’ αυτό καθυστερεί πάντα η ανακάλυψη των πραγματικών υπευθύ­νων. Έτσι τα ζητήματα μένουν θολά, δεν ξέρουμε αν αυτές οι πράξεις επιτρέπονται ή απαγορεύονται, κι επομένως είναι σωστό να αντιπροσωπεύονται οι υπαίτιοι, και να υποστηρίζονται ενδεχομένως, από κάποιον του σιναφιού τους.

Έπειτα, τι πάει να πει «τίμιος άνθρωπος»; Κάποιος μπορεί να είναι τίμιος μέχρι τη στιγμή που θ’ αναλάβει δημόσιο αξίωμα, αλλά έπειτα να έχει εγκληματικές προθέσεις. Εμείς τον εκλέγουμε πιστεύοντας ότι έχει ακέραιο χαραχτήρα, και μετά από δυο μήνες αυτός σφετερίζεται και καταχράται δημόσιο χρήμα. Δυσάρεστη έκπληξη! Δεν είναι καλύτερα να εκλέξουμε αμέσως κάποιον που
θεωρείται κιόλας ύποπτος σφετερισμού και κατάχρησης για να μπορούμε να τον παρακολουθούμε; Απ’ αυτή τη σκοπιά το δικό μας σύστημα είναι καλύτερο από τόσα άλλα. Σκεφτείτε τις Ενωμένες Πολιτείες: υποψιάζονται το Νίξον για παράνομες μαγνητοφωνήσεις και αμφιβόλου τιμιότητας δοσοληψίες με τον Bobo Rebozo. Η χώρα τον διώχνει. Και οι αφελέστατοι πουριτανοί δε σκέφτονται ότι ο Rebozo και τόσοι άλλοι όμοιοί του είναι πάλι έτοιμοι να ψάξουν για άλλες συμμαχίες με καινούρια πρόσωπα. Με ποιους άραγε;

Εδώ είναι το ωραίο. Οι Αμερικανοί πολίτες ζούνε με το άγχος γιατί δεν ξέρουνε ποιοι από τους νεοεκλεγέντες θ’ αρχίσουνε να ετοιμάζουνε ταινίες και μικρόφωνα, να παραβιάζουνε γραφεία αντιπάλων κομμάτων, να κάνουνε «ψυχιατρικούς» φακέλους για αντίθετους πολιτικούς, να σπαταλάνε δημόσιο χρήμα για προ­σωπικούς σκοπούς. Κι επομένως θα ‘ χουνε πάλι ανάλωση ενεργειών και χρήματος από μέρους του τύπου και του δικαστικού σώματος για ν’ ανακαλύψουνε τους νέους κατεργάρηδες. Ενώ στην Ιταλία το πρόβλημα έχει λυθεί.

Εμείς δε χρειάζεται να σπαζοκεφαλάμε, μια και οι κύριοι Gioia, Gava, Lima, Tanassi, Miceli και άλλοι έχουν ήδη κάνει στραβοπατήματα, για να βρούμε ποιος τώρα θα τα κάνει στη θέση τους. Πρέπει απλά να παρακολουθούμε προσεχτικά τις κινήσεις τους. Σκεφτείτε τι θα γινότανε αν ένας καινούριος κι άγνωστος υπουργός άμυνας δήλωνε ότι πρέπει ν’ αγοράσουμε αεροπλάνα, ας πούμε, Vulcan, της εταιρείας Smith & Smith of Pensacola… Ατέλειωτες αμφιβολίες: κι αν είναι ελαττωματικά και ο υπουργός πάρει μίζα; Αν αντίθετα η πρόταση προέρχεται από ένα σταμπαρισμένο υπουργό, το πρόβλημα είναι πολύ πιο απλό: αγοράζουμε τ’ αεροπλάνα που αυτός δεν πρότεινε.

Απ’ την άλλη μεριά είναι ανώφελο να θέλουμε να υποθέσουμε πάση θυσία ότι οι άνθρωποι είναι ριζικά καλοί. Ίσως δεν είναι και ριζικά κακοί, αλλά συχνά είναι χείριστοι. Υπάρχουνε άραγε στην Ιταλία φασίστες που θα θέλανε να συγκεντρώσουν όλους τους συνδικαλιστές σ’ ένα γήπεδο και να τους τουφεκίσουν, να σχηματίσουνε μια στρατιωτική κυβέρνηση και να κάψουνε τα εκφυλισμένα βιβλία στις πλατείες των πόλεων; Βέβαια υπάρχουν, είν’ ανώφελο να κλείνουμε τα μάτια. Έχουμε ένα στρατηγό με πραξικοπηματικές διαθέσεις, έτοιμο να παραβεί τον όρκο που έδωσε για αφοσίωση στη δημοκρατία; Έχουμε. Ωραία, ας τον βάλουμε λοιπόν στον κατάλογο των υποψηφίων. Πρέπει τέλος πάντων κάποιος στη βουλή ν’ αντιπροσωπεύει την Ιταλία του Maramaldo, του στρατηγού Ramorino, του ναύαρχου Persano, των φοβιτσιάρηδων στρατηγών που το ‘σκασαν στην Πεσκάρα αφήνοντας χωρίς κεφαλή τους φαντάρους μας στο έλεος των γερμανικών τανκς.

Ας σκεφτούμε τα πράγματα με λίγο ρεαλισμό. Δε θα ‘ ταν καλύτερα να γυρνάνε στους δρόμους οι πορτοφολάδες μ’ ένα διακριτικό σημάδι στο πέτο, όπως άλλωστε και οι απαγωγείς παιδιών και οι επιδειξιομανείς των δημόσιων κήπων; Θα ξέραμε, χωρίς διστα­γμούς, πότε να προσέχουμε την τσέπη με το πορτοφόλι, να κρατάμε σφιχτά το παιδί στην αγκαλιά, να γυρίζουμε σεμνά το κεφάλι απ’ την άλλη μεριά. Το πρόβλημα βρίσκεται μάλλον στ’ ότι όλοι αυτοί είναι χωρίς διακριτικά και περνάμε τη μέρα μας στο λεωφορείο, στο δημαρχείο, στον κινηματογράφο κοιτώντας με δυσπιστία τους διπλανούς μας.

Ένα άλλο πάλι που ακούω είναι κατηγορίες ότι δήθεν πολλά κόμματα λένε τι δεν πρέπει να γίνει αλλά δε λένε τι πρέπει να γίνει. Μ’ άλλα λόγια δεν έχουνε πρόγραμμα. Μα τι είναι αυτό το πρόγραμμα; Σκεφτείτε το πρόγραμμα της Σκάλας του Μιλάνου: υπάρχει σ’ αυτό ένας κατάλογος ονομάτων και τίτλων. Αν διαβάσουμε «Μποκερίνι, Βιβάλντι, Στράους», ξέρουμε ότι μας περιμένει μια βραδιά γεμάτη αγγελικές μελωδίες. Αν διαβάσουμε «Μπέριο, Μπουλέζ, Μπουσότι», ξέρουμε ότι πρέπει να ετοιμα­στούμε ψυχολογικά για προκλητικούς ήχους, μακριές σιωπές, τσιρίσματα, και τόσο το χειρότερο για τους αδαείς μελομανείς που, άσχετα μ’ αυτό, πηγαίνουνε κάθε φορά και μετά παραπο­νιούνται. Άρα ένας εκλογικός κατάλογος υποψηφίων είναι ένα πρόγραμμα. Αν μας ξαναπροτείνονται γνωστά άτομα για τα οποία έχουμε λόγους να δυσπιστούμε, ξέρουμε ότι το πρόγραμμα είναι να συνεχιστεί η κατάσταση όπως ήτανε πριν, και ίσως χειρότερα, μια και παρόλο ότι αυτά τα πρόσωπα δεν ήταν επιθυμητά από το λαό, αποδείχτηκαν αρκετά ισχυρά ώστε να συνεχίσουν τη σταδιοδρομία τους.

Μ’ αυτή την έννοια υπάρχουν ψηφοδέλτια που εξασφαλίζουνε πιο σοβαρές και συγκεκριμένες εγγυήσεις από άλλα. Για παράδειγμα, λένε για τους κομουνιστές: «Προσέξτε, είναι άτομα που μιλάνε γι” αυτονομία, αλλά έπειτα μπορεί να πουληθούνε στους Ρώσους ή, μόλις ανεβούνε στην εξουσία, να μη θέλουνε πια να φύγουν». Βέβαια, είναι πολύ πιθανό. Αλλά αν τελικά μας απογοητέψουνε; Κι αν δε μας κουβαλήσουν εδώ τεθωρακισμένα απ’ τη Μογγολία και δε βάλουνε σφυροδρέπανα στις εκκλησίες; Πώς να τους εμπιστευτεί κανείς; Δεν υπάρχουνε σοβαρές εγγυήσεις. Και τους άλλους, της Προλεταριακής Δημοκρατίας, πώς να τους υποστη­ρίξεις; Κι αν δεν απαγάγουν τον πρόεδρο της βουλής και δεν τον παραδώσουνε στις Ερυθρές Ταξιαρχίες για να βασανιστεί;

Αντίθετα σε άλλες περιπτώσεις δεν υπάρχει αμφιβολία, υπάρχει πλήρης βεβαιότητα. Τα πρόσωπα του κόμματος έχουν ήδη κάνει και κάνουν αυτά για τα οποία θα μπορούσαμε να τα υποψιαστούμε. Όποιος αγοράζει ξέρει τι κουβαλάει στο σπίτι του και πόσον καιρό θα διαρκέσει (που είναι το όνειρο κάθε καλής νοικοκυράς). Ας ευχαριστήσουμε το Θεό που ζούμε σε μια χώρα όπου όλα γίνονται φανερά, κι ας διαβάσουμε με προσοχή τα ψηφοδέλτια για να ξέρουμε τι μας περιμένει.

http://www.dimotikiallagi.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=41&Itemid=12