Το νέο μεγάλο μπάμ

http://techiechan.com/

Θυμάστε πώς ξυπνήσατε μια ωραία καλοκαιριάτικη μέρα του 2007 και τα νέα άρχισαν να σας βομβαρδίζουν με διάφορες άγνωστες λέξεις, όπως sub-prime mortgage? Θυμάστε που τότε σας είπαν να μην αγχώνεστε καθώς πρόκειται για κάτι περίεργες συναλλαγές που δεν εμπνέουν ανησυχία και όλα βαίνουν καλώς? Θυμάστε επιπλέον πως αυτή ήταν η αρχή της κρίσης που ζούμε από τότε?

Αυτό που πιθανότατα δεν θυμάστε γιατί δεν κυκλοφορούσε πουθενά στα mainstream μέσα, ήταν πως τα προβλήματα με τα subprime ξεκίνησαν να βγαίνουν στην επιφάνεια από τις αρχές του 2007. Τότε, οι πιο παρανοϊκοί από μερικούς ήδη οριακούς τύπους, είχαν αρχίσει να προειδοποιούν για το τέλος της αμερικάνικης φούσκας των ακινήτων. Και πως αυτή η φούσκα θα συμπαρασύρει ολόκληρο τον χάρτινο χρηματο-οικονομικό πύργο που ήταν χτισμένος πάνω της. Την ώρα που τους διάβαζες, δεν ήσουν σίγουρος εάν επρόκειτο για ένα bad trip, μια ενόραση ή κάτι ενδιάμεσο, αλλά σίγουρα αυτά που έλεγαν σε προετοίμαζαν για αυτό το κάτι που μπορεί να έρθει. Και σε έκαναν πιο παρατηρητικό στα σημάδια αυτής της μετατόπισης, ανάμεσα στα χιλιάδες μηνύματα που έλεγαν πόσο καλά τα πηγαίνουμε όλοι και πως κι εσείς μπορείτε να αγοράσετε το σπίτι των ονείρων σας. Διότι τα subprimes δεν ήταν φυσικά η αιτία της κρίσης, απλά ένα σύμπτωμα

Κάπως έτσι θέλω να πάρετε κι εσείς την παρακάτω ανάλυση. Κάτι μεταξύ bad trip και ενόρασης. Αυτά που θα περιγράψω μπορεί να μην αποκτήσουν ποτέ σημασία, μπορεί όμως να αποτελέσουν και την αφορμή της νέας κρίσης που όλοι περιμένουμε.


Το αμερικάνικο μπάχαλο.

Για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με το παιχνίδι με τις μπάμπουσκες που έπαιζαν όλες οι τράπεζες ας πούμε επιγραμματικά το εξής (περισσότερα εδώ εάν έχετε όρεξη) : Διάφορα στεγαστικά δάνεια πακετάρονταν και μεταπωλούνταν σε επενδυτές από τις τράπεζες, προκειμένου να τα ξεφορτωθούν οι ίδιες και να μπορούν να δανείσουν σε ακόμα περισσότερους ενδιαφερόμενους. Αυτά τα πακεταρισμένα δάνεια τα έχουμε ρίξει κάτω από την ομπρέλα της λέξης “δομημένα ομόλογα” και από τη διαδικασία οι τράπεζες κέρδιζαν μια πολύ καλή προμήθεια. Καθώς όμως τα στεγαστικά δάνεια άλλαζαν κυριότητα, έπρεπε να αλλάξει κυριότητα και η υποθήκη που ερχόταν μαζί τους. Κι επειδή αυτά τα δομημένα ομόλογα άλλαζαν πολλές φορές χέρια, άλλες τόσες φορές άλλαζε (ή έπρεπε να αλλάζει) χέρια και η υποθήκη. Στο τέλος και για να μην μπλέκονται με όλες αυτές τις γραφειοκρατικές λεπτομέρειες, οι τράπεζες των ΗΠΑ τα πέρασαν όλα σε μια βάση δεδομένων προκειμένου οι αγοροπωλησίες να γίνονται πολύ γρήγορα.
Όλα αυτά λειτουργούσαν τις καλές μέρες. Όταν ήρθαν οι κακές όμως και ο δανειολήπτης έπαψε να πληρώνει το δάνειο, η τράπεζα ξεκίνησε τη διαδικασία της κατάσχεσης και του πλειστηριασμού. Όλα καλά θα πείτε για το σύστημα. Έλα μου όμως που κάποιοι δανειολήπτες πήγαν τις τράπεζες στα δικαστήρια, και εκεί αποδείχθηκε για τις τράπεζες αυτό που ήδη ήταν γνωστό. Πως η τράπεζα δεν είχε τους τίτλους της υποθήκης γιατί τους είχε πουλήσει σε κάποιον άλλο και απλά έκανε τον δοσατζή. Τότε όσοι πήγαν τις τράπεζες στα δικαστήρια, κέρδιζαν συνήθως μια δωρεάν παράταση παραμονής στο σπίτι μέχρι τουλάχιστον η τράπεζα να προσκομίσει τον τίτλο της υποθήκης και να προχωρήσει η κατάσχεση.

Ακούγεται σαν μια αρκετά βαρετή και γραφειοκρατική διαδικασία που κρύβει όμως πολλές εκπλήξεις. Πρώτον διότι κάποιες φορές ήταν αδύνατο για την τράπεζα να βρει ποιο νορβηγικό συνταξιοδοτικό ταμείο κατείχε τον τίτλο ή τέλοσπάντων τα δικαιώματα του τίτλου. Δεύτερο διότι σε πολλές περιπτώσεις δημιουργικής τραπεζικής, οι τράπεζες είχαν κατασκευάσει τόσο περίπλοκα σχήματα, που κανείς δεν μπορούσε να πει με σιγουριά σε ποιον άνηκε τι. Τρίτον, διότι κάποιες φορές μέσα στη βιασύνη και την ταχύτητα των αγοροπωλησιών, κάποιος ενδιάμεσος αγοραστής δεν έβαζε ποτέ την υπογραφή του.

Θα μου πείτε εάν συνέβαιναν όλα αυτά, τότε δεν θα είχαμε καμία κατάσχεση και κανέναν πλειστηριασμό στις ΗΠΑ. Η πραγματικότητα λέει πως είχαμε εκατοντάδες χιλιάδες. Για ποιό λόγο? Πρώτον διότι
πολλοί δανειολήπτες δεν πήγαν δικαστικώς την υπόθεση προκειμένου να αμφισβητήσουν την κυριότητα του τίτλου. Οι δανειολήτες που δεν πληρώνουν τα δάνειά τους, έχουν την τάση φυσικά να πιστεύουν πως είναι αποτυχημένοι. Και πως η τράπεζα έχει κάθε δικαίωμα να τους πάρει το σπίτι. Στις ΗΠΑ μάλιστα, σε αντίθεση με την ευρώπη, η τράπεζα δεν έχει δικαίωμα να σε κυνηγήσει για τίποτα άλλο πέρα από την υποθήκη (ανεξάρτητα από το ύψος του δανείου), κι έτσι δεν ήταν λίγοι οι δανειολήπτες που απλά έφευγαν μόνοι τους από το σπίτι αφήνοντας τα κλειδιά στην τράπεζα. Ακόμα και να μην ένιωθαν έτσι, είναι πολύ πιθανό να μην είχαν τα χρήματα ή τη μόρφωση να πολεμήσουν δικαστικά ή να πίστευαν πως δεν μπορούν να τα βάλουν με τα τραπεζικά μεγαθήρια. Άλλωστε που να φανταστούν πως οι τράπεζες θα ήταν τόσο ευάλωτες σ’ ένα τόσο θεμελιώδες ζήτημα όπως ο τίτλος της υποθήκης?
Υπάρχει μια τρίτη κατηγορία που πολέμησε τις εντολές κατάσχεσης μέχρι τη στιγμή που η τράπεζα προσκόμισε επιτέλους τον τίτλο και η κατάσχεση προχώρησε.
Τέλος καλό όλα κάλα?

Φυσικά και όχι. Με τις αρχές του φθινοπώρου άρχισε να γίνεται αντιληπτό πως το ζήτημα ήταν πολύ πιο χοντρό από όσο είχε φανεί μέχρι στιγμής. Θυμάστε που λέγαμε πως αρκετές φορές έλειπε η υπογραφή κάποιου ενδιάμεσου επενδυτή? Ε λοιπόν οι τράπεζες προσέλαβαν δικηγορικά γραφεία προκειμένου να λύσουν την υπόθεση και ο πιο συνηθισμένος τρόπος για να λυθεί η υπόθεση, ήταν για το δικηγορικό γραφείο να πλαστογραφήσει όλα τα έγγραφα που έλειπαν, προκειμένου να μπορεί να παρουσιαστεί η υπόθεση στο δικαστήριο ως έγκυρη. Οι δικαστές στην ουσία ήταν έτοιμοι να πιστέψουν την τράπεζα διότι όλοι ήξεραν πως ουσιαστικά το σπίτι της άνηκε. Άρα τα χαρτιά που επιβεβαίωναν και τυπικά το ζήτημα δεν ήταν κάτι που θα κινούσε υποψίες.

Στις ΗΠΑ, σε αντίθεση με την ηπειρωτική ευρώπη, ο συμβολαιογράφος είναι ένα απλό επάγγελμα που συνήθως επιβεβαιώνει το γνήσιο της υπογραφής. Σε μερικές πολιτείες δε, η άδεια για να γίνεις συμβολαιογράφος κοστίζει μόλις 50δολάρια. Στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ελλάδα, οι συμβολαιογράφοι λειτουργούν λίγο πολύ ως δικαστές και είναι υπεύθυνοι για τη συναλλαγή σε βαθμό πολύ μεγαλύτερο απ’ ότι στις ΗΠΑ. Αυτή η “παραξενιά” του κλειστού επαγγέλματος δημιουργεί διάφορα στεγανά (πέρα από κέρδη στους συμβολαιογράφους). Εάν ολοκληρωθεί μια συναλλαγή και ο αγοραστής καταλάβει πως κάτι στραβό συμβαίνει με το σπίτι, τότε την ευθύνη τη φέρει ο συμβολαιογράφος. Όχι όμως στις ΗΠΑ.

Καζανάκι

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, στις ΗΠΑ σιγοβράζει ένα καζάνι. Δεκάδες χιλιάδες πλειστηριασμοί μπορούν να κηρυχθούν άκυροι ή να τεθούν υπο αμφισβήτηση, και οι νέοι ιδιοκτήτες να βρεθούν στον δρόμο, καθώς ο τρόπος που απέκτησαν το σπίτι δεν ήταν νόμιμος. Οι νέοι ιδιοκτήτες θα βρεθούν να κυνηγάνε τις τράπεζες που τους πούλησαν τα σπίτια ζητώντας τα χρήματά τους πίσω καθώς και αποζημίωση και οι τράπεζες θα πρέπει αποδεικνύουν κάθε φορά και για κάθε τίτλο πως όλα έγιναν νόμιμα απέναντι σε δικαστήρια που θα είναι πολύ καχύποπτα να τις ακούσουν.

Ταυτόχρονα εκατοντάδες χιλιάδες δανειολήπτες θα αρχίσουν να ζητάνε από τις τράπεζες να τους προσκομίσουν τον τίτλο της υποθήκης. Σε περίπτωση που η τράπεζα δεν μπορεί να το πράξει ή που ο τίτλος έχει παρατυπίες, η υποθήκη θα είναι άκυρη και έτσι το στεγαστικό δάνειο παύει να είναι ενυπόθηκο. Γίνεται ένα απλό δάνειο από το οποίο ο δανειολήπτης μπορεί να ξεφύγει κηρύττοντας πτώχευση και κρατώντας το σπίτι. Ακούγεται ελαφρά σαν ένα κόλπο του ακάλυπτου από τη γνωστή σειρά, και εάν το δούμε υπό τη βεμπεριανή ηθική είναι, αλλά αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ υπάρχει πολύ μικρή συμπάθεια απέναντι στις τράπεζες (τους μόνους κερδισμένους αυτής της κρίσης). Επιπλέον παραπάνω από το 1/3 των ενυπόθηκων δανείων βρίσκεται αυτή τη στιγμή underwater (δηλαδή η αξία του δανείου είναι μεγαλύτερη από την αξία του σπιτιού) και η πραγματική ανεργία στις ΗΠΑ χτυπά άνετα ένα 20%. Ακόμα και ο πιο ηθικός χριστιανός θα δελεαζόταν από μια τέτοια προσφορά, ειδικά όταν 3 χρόνια τώρα νιώθει εντελώς αδύναμος απέναντι στα μεγάλα ψάρια.

Τι κάνουν οι τράπεζες απέναντι σε όλο αυτό το μπάχαλο? Από τη μία πάγωσαν προσωρινά όλες τις εντολές κατάσχεσης. Από την άλλη, έχουν ξεκινήσει εδώ και καιρό να ζητάνε από τους δανειολήπτες επαναδιαπραγμάτευση του παλιού δανείου με καινούργιους όρους και πιο δελεαστικές δόσεις καθώς με αυτόν τον τρόπο οι δανειολήπτες πρέπει να υπογράψουν μια καινούργια υποθήκη κι έτσι να λυθεί το πρόβλημα της παλιάς και αμαρτωλής. Τέλος, έχουν ήδη φροντίσει να πουλήσουν στην κυβέρνηση ένα μέρος των δομημένων ομολόγων μέσω μικτών ΣΔΙΤ (το λεγόμενο TARP), στα οποία η κυβέρνηση αναλαμβάνει το 85% του ρίσκου των αμαρτωλών δομημένων (περιμένατε τίποτα καλύτερο από 85%?).

Ταυτόχρονα έχουν μπει σε μια ξεκάθαρα αμυντική στάση προσπαθώντας να υποτιμήσουν το πρόβλημα, θεωρώντας το γραφειοκρατικό. Ήδη άρχισαν να υπολογίζουν τις απώλειες που “δεν πρόκειται να ξεπεράσουν τα 50δις”. Κάτι που μας δημιουργεί ένα εντυπωσιακό dejavu από την εποχή που μας έλεγαν ότι τα subprimes είναι πολύ λίγα και θα δημιουργήσουν ελάχιστο πρόβλημα στις τράπεζες που βασίζονται σε σταθερά θεμέλια.

Πάλι μας τα ζάλισες.

Το ξέρω αλλά κάπου έπρεπε να τα πω κι εγώ. Οπότε για τους τεμπέληδες της υπόθεσης θα παραθέσω τα πορίσματα της μαγικής μου σφαίρας σε 2 παραγράφους.

Η συγκεκριμένη μετενσάρκωση του υπαρκτού καπιταλισμού που ζούμε, έχει μπει σε μια περίοδο κρίσης από την οποία δεν έχει τον τρόπο να βγει. Κάθε τόσο θα περνά περιόδους όξυνσης της κρίσης και από τις αρχές του καλοκαιριού είναι εμφανές πως αντί για την ανάπτυξη που μας υπόσχονται, θα δούμε πιθανότητα μια όξυνση της πτώσης. Κανείς δεν ξέρει ακριβώς ποια θα είναι η πέτρα του σκανδάλου, αλλά τα δαφνόφυλλα (τι βλακείες λέει η πυθία για να ξεφύγει από τον εισαγγελέα) που μάσησα προχθές, λένε πως το παραπάνω μπάχαλο στις ΗΠΑ έχει καλές πιθανότητες να γίνει η αφορμή για το νέο επεισόδιο κρίσης που θα ζήσουμε.

Όλα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που η FED έχει κάνει σαφές πως θέλει να “τυπώσει” με ιδιαίτερο ζήλο, κάτι που έχει οδηγήσει όλους τους υπόλοιπους να αντιδρούν, μάλλον ξεκινώντας έναν νομισματικό πόλεμο που θα ωθήσει αυτή την ιδιότυπη παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου να τελειώσει την καριέρα της μέσα σ’ ένα περιβάλλον από πατριωτικούς δασμούς.

Όπως όμως έδειξε και η κρίση μέχρι στιγμής, τα κακά νέα για τις ελίτ δεν σημαίνουν απαραίτητα καλά νέα για τους υπόλοιπους. Άρα μέχρι να δούμε να γεννιέται μια νέα πρόταση κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης, η δυστυχία των τραπεζιτών δεν θα σημαίνει απαραίτητα την ισόποση ευτυχία των υπολοίπων.

Υπουλιστάν.

Πέρα λοιπόν από το κατά πόσο η εικασία μου θα επιβεβαιωθεί, είναι σημαντικό να παρακολουθήσουμε την κατάσταση απονομιμοποίησης του συστήματος που επικρατεί στις ΗΠΑ, μετά την απογοήτευση που σκόρπισαν οι πρώτοι μήνες της διακυβέρνησης Ομπάμα.
Τα Tea-Parties έχουν θέσει εαυτούς σε πορεία σύγκρουσης με το κεντρικό κράτος και μάλιστα από τα δεξιά. Ως τοπικές εξεγέρσεις δεν έχουν μεγάλη σημασία (όπως απέδειξε σε όλους η ιστορία στο Wako του Texas). Εάν όμως η δυναμική τους αποδειχθεί κάτι παραπάνω μια συνάθροιση γραφικών, τότε η ένωση και τα κέντρα της εξουσίας θα δεχθούν μια έντονη πίεση από τα κάτω (και δεξιά). Η αμφισβήτηση των ενυπόθηκων τίτλων σε τόσο μαζικό βαθμό, είναι μια καταπληκτική ευκαιρία επίθεσης εναντίον του κεντρικού κράτους που δεν νομίζω να αφήσουν να πάει χαμένη. Ακόμα κι αν ομπάμιας σε μια κρίση σοσιαλιστικής τρέλας, εθνικοποιήσει όλα τις προβληματικές υποθήκες, το Tea-Party θα ζητήσει η εξουσία να πάει στα σοβιέτ και τις τοπικές κοινότητες. Και σταματώ εδώ το παραλήρημα διότι πραγματικά έχω αρχίσει να κληρώνω και ο εισαγγελέας θα πάψει να χάφτει την ιστορία με τα δαφνόφυλλα, καθώς μάλιστα δεν προΐσταμαι μιας αξιοπρεπούς ΜΚΟ σαν το ΙΟΒΕ για να μπορώ να κληρώνω ανευθύνως.

Προειδοποιώ ξανά, κρατείστε όλα αυτά που διαβάσατε ως μια αφήγηση που μπορεί να σας προφυλάξει κάποια στιγμή από το να μείνετε με το στόμα ανοιχτό σα χάνοι την ώρα που τα ΜΜΕ θα μιλούν “για δραματικές εξελίξεις”. Μπορεί φυσικά και να μη συμβεί τίποτα, αλλά όλα τα μέντιουμ γινόμαστε διάσημα για τις επιτυχημένες κι όχι τις αποτυχημένες προβλέψεις μας.