Φιλελέδες, αριστεροί και άλλα μυθικά πλάσματα

Ελληνάκι 
Έπεσε στην αντίληψή μου άρθρο του Αυγουστίνου Ζενάκου στο περιοδικό Unfollow, με τίτλο «Φιλελεύθεροι; Ποιοι φιλελεύθεροι;». Η εισαγωγή του άρθρου πάει ως εξής: «Ας μην γελιόμαστε. Φιλελεύθεροι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν. Αυτοί που καμώνονται τους φιλελεύθερους μπορεί να πουν λίγα φιλελεύθερα λογάκια για το διάστημα που ηγούνται κάποιου φιλελεύθερου σχηματισμού αλλά αυτό είναι όλο. Δεξιοί είναι, στην καλύτερη περίπτωση. Στη χειρότερη, φασίζουν»
Με σημαία, λοιπόν, αυτή την αυθαίρετη γενίκευση, το κείμενο μπαίνει σε μία κλασσική μανιχαϊστική επιχειρηματολογία για να καταλήξει : «Γι' αυτό η μόνη πολιτική δύναμη που μπορεί να διασώσει τα φιλελεύθερα προτάγματα στην Ελλάδα είναι η αριστερά. Όπως άλλωστε έκανε πάντα».

Σκοπός μου δεν είναι να ασκήσω κριτική στο καθεαυτό κείμενο, με το οποίο διαφωνώ άλλωστε, αλλά να θίξω αυτό το λεπτό σημείο που βλέπουμε να ανακυκλώνεται διαρκώς στον δημόσιο λόγο, όχι μόνο μεταξύ αρθρογράφων του ευρύτερου αριστερού χώρου, αλλά και μεταξύ αυτών που θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται ορθολογιστές, μετριοπαθείς και φιλελεύθεροι και υποπίπτουν στην ίδια ασπρόμαυρη θεώρηση της πραγματικότητας.
Προσωπικά, πάντα είχα πρόβλημα να μορφοποιήσω το ακριβές προφίλ ενός φιλελεύθερου ανθρώπου. Και αυτό το θολό προφίλ είναι άλλωστε η αιτία που,
όχι μόνον στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως, είναι δύσκολο να συγκροτηθεί ένας ομοιογενής πολιτικός σχηματισμός που μπορεί με σαφήνεια να περιγράψει και να εφαρμόσει στην πράξη τις αρχές του οικονομικού και κοινωνικού φιλελευθερισμού. Θα ήταν σαν να ζητούσες από έναν αντιεξουσιαστή να αναλάβει την εξουσία μίας κοινωνίας για να περάσει την οποιαδήποτε αναρχική ατζέντα. Γι’ αυτό, παρά τους ευσεβείς αυτοχαρακτηρισμούς διαφόρων ελληνικών και ευρωπαϊκών κομμάτων, αμιγώς φιλελεύθερο κόμμα δεν υπήρξε ποτέ ιστορικά και θα είναι δύσκολο να υπάρξει και στο μέλλον.

Αυτό όμως που υπήρξε ιστορικά στην Ευρώπη, αλλά προσπέρασε την Ελλάδα, ήταν οι ευρύτερες φιλελεύθερες ιδέες που προήλθαν από τις επιταγές του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Έτσι, εδώ και δύο αιώνες σχεδόν, οι φιλελεύθερες ιδέες έχουν γίνει ήδη μέρος των κοινωνιών και κατ’ επέκταση των οικονομιών στην Ευρώπη, που δεν υπάρχει σοβαρός λόγος μεμονωμένης ανάδειξής τους από πολιτικούς σχηματισμούς. Υπάρχουν κόμματα που εστερνίζονται περισσότερες φιλελεύθερες ιδέες, και άλλα που απορρίπτουν αρκετές από αυτές. Το γενικότερο μόρφωμα, όμως, της παρούσας κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης σχεδόν όλων των δυτικών κρατών περιλαμβάνει ένα σημαντικό μερίδιο φιλελευθερισμού. Η ελληνική κοινωνία που κατάφερε και είδε μόνο μία σπίθα από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό την ώρα που αυτός συνέβαινε, δεν άργησε να περιοριστεί μόνο στα δικά της προβλήματα και χάρη σε αυτή την εσωστρέφεια να έχουμε φτάσει στο σημείο να συνεννοούμαστε ακόμα με όρους και φρασεολογία του εμφυλίου πολέμου.

Για να επιστρέψουμε και στην προαναφερθείσα κριτική, με αφορμή το κείμενο του κ. Ζενάκου, το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη φιλελεύθερων ατόμων στην Ελλάδα, αλλά το γεγονός ότι δεν υπάρχει πρόσφορο έδαφος για να εισακουστούν, όταν η συντριπτική πλειοψηφία ολόκληρης της κοινωνίας, και κατ’ επέκταση του πολιτικού συστήματος, λειτουργεί ακόμα με όρους βαθέως συντηρητισμού. Επίσης, το πρόβλημα είναι όταν η κοινωνία εξακολουθεί να λειτουργεί με όρους ταμπελοποίησης και ιδεολογικών στρατοπέδων του αναχρονιστικού δίπολου Αριστερά-Δεξιά. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που το σκεπτικό «είσαι μαζί μας ή εναντίον μας», είναι ευρέως διαδεδομένο σε κάθε πολιτική αντιπαράθεση, και άνθρωποι που διαφωνούν πχ με την ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ, θεωρούνται αυτομάτως νεοδημοκράτες, αλλά και το αντίθετο. Το ενδεχόμενο κάποιοι να διαφωνούμε και με τους δύο προφανώς δεν χωράει στο ασπρόμαυρο ιδεολογικό πλαίσιο, που όχι μόνον ο κ. Ζενάκος, αλλά και πολλοί ενεργοί αρθρογράφοι από όλους τους πολιτικούς χώρους, προσπαθούν να μας μεταφέρουν.
o-klooun.com