θάβουμε τους νεκρούς μας, περιθάλπουμε τους τραυματίες μας και συνεχίζουμε

Η Κύπρος μετά το Eurogroup

Γιώργος Προκοπάκης

Το πλαίσιο της απόφασης του Eurogroup για την Κύπρο είναι πολλαπλώς σημαντικό. Θα επιχειρήσουμε να το δούμε από τις δύο οπτικές γωνίες: της ευρωπαϊκής κρίσης και του κυπριακού λαού.
Σημασία για την Ευρώπη
1. Με τις δύο αποφάσεις του Eurogroup (16/3 και 26/3) παραβιάσθηκε το ταμπού της ασφάλειας των καταθέσεων. Παρά την αναστροφή της επιλογής για επιβολή φόρου και στις εγγυημένες καταθέσεις, όλοι -επενδυτές και μικροκαταθέτες- έλαβαν το μήνυμα: η ευρωζώνη δεν παρέχει την ασφάλεια των καταθέσεων που όλοι νόμιζαν. Τουλάχιστον, μέχρι την τραπεζική ενοποίηση – εάν γίνει. Ακόμη περισσότερο, η ευρωζώνη αλλά και η Κομισιόν συνόδευσαν την αποφασιστικότητά τους με μια ασυνήθιστη κυνικότητα στην επίκληση νομικών όρων: ο φόρος δεν είναι κούρεμα, ανταλλάσσονται καταθέσεις με μετοχές, κ.λπ. Ο κλονισμός της τραπεζικής πίστης, ακόμη και εάν προήλθε από αδέξιους χειρισμούς του προέδρου του Eurogroup, θα πάρει καιρό να αποσβεσθεί, ιδίως στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου.
      2. Εισάγεται ένα νέο μοντέλο στην παροχή στήριξης από την τρόικα. Επιχειρείται το σπάσιμο του φαύλου κύκλου δημόσιου και τραπεζικού χρέους. Είναι χαρακτηριστικά: (α) δεν χρησιμοποιούνται
πόροι της δανειακής στήριξης για την ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, (β) η παρέμβαση περιορίζεται μόνον στις προβληματικές τράπεζες, (γ) η ΕΚΤ εγγυάται τη ρευστότητα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μάλιστα, ακριβώς για να μην περάσει τραπεζικό χρέος προς το Δημόσιο που είχε παράσχει εγγυήσεις, η ΕΚΤ «πάγωσε» τις απαιτήσεις από τον ELA – με δυσμενείς παρενέργειες στα βιβλία της Τράπεζας Κύπρου.
     3. Αποκαθίστανται οι στοιχειώδεις κανόνες τραπεζικής πίστης και τραπεζικού ρίσκου: (α) προστατεύονται οι εγγυημένες καταθέσεις και (β) στην αναδιάρθρωση εμπλέκονται οι μέτοχοι και δανειστές μέχρις εξαφανίσεως. Η εξυγίανση εμπλέκει τις μη εξασφαλισμένες καταθέσεις επειδή οι μέτοχοι και δανειστές δεν επαρκούν.
     4. Η τραπεζική εξυγίανση επιχειρείται να είναι δραστική και συνολική. Η πιο προβληματική τράπεζα κλείνει και στη δεύτερη – συστημική και αυτή – μετά την παρέμβαση παρέχεται όση ρευστότητα απαιτηθεί.
Τα παραπάνω δίνουν μια πρόγευση της φιλοσοφίας που θα εφαρμοσθεί με την τραπεζική ενοποίηση. Οι φαντασιώσεις περί προσφυγής στον ESM ή στην ΕΚΤ με το συγκλονιστικά αθώο «να μια προβληματική τράπεζα, ανακεφαλαιοποιήστε τη, παρακαλώ» πάνε περίπατο. Οι ευρωζωνικοί μηχανισμοί θα εξαντλούν τις δυνατότητες αναδιάρθρωσης πριν προχωρήσουν σε διάσωση τραπεζών. Διαγράφεται, λοιπόν, ένα πλαίσιο αντιμετώπισης του ευρωπαϊκού προβλήματος, σκληρό μεν αλλά που καθαρίζει σταδιακά.
Το κυπριακό θρίλερ των διαπραγματεύσεων ανέδειξε και μερικά ιδιαίτερα σημαντικά ζητήματα. Η -υποτίθεται- ξαφνική απαίτηση της τρόικας να συμπεριληφθεί στο πακέτο η έκθεση των €9.2 δισ. στον ELA, ήταν απολύτως φυσιολογική. Το πρόβλημα ELA γίνεται αμέσως πρόβλημα ποιότητας και εκκαθάρισης εγγυήσεων, τη στιγμή που χρεοκοπεί μια τράπεζα. Ως εκ τούτου, η αυστηρή τραπεζική εποπτεία είναι απολύτως απαραίτητη για τον χρονισμό των αποφάσεων και τη μακροημέρευση του ευρωσυστήματος. Το κυπριακό πρόβλημα θα ήταν μια υπόθεση σχετικά εύκολα διαχειρίσιμη εάν η επέμβαση στη Λαϊκή Τράπεζα γινόταν τον Μάιο 2012 αντί τον Μάρτιο 2013.

Σημασία για την Κύπρο
Δυστυχώς, τα προηγούμενα, μικρή σημασία έχουν για τις 700.000 των Κυπρίων πολιτών. Η κυπριακή οικονομία στηρίχθηκε τα τελευταία 20 χρόνια σε τρεις πυλώνες: τον χρηματοοικονομικό τομέα, τις κατασκευές/αγορά ακινήτων, τον τουρισμό. Η ανυπαρξία διατραπεζικής αγοράς εδώ και τρία χρόνια και η έλλειψη ρευστότητας είχαν ήδη πλήξει το τραπεζικό σύστημα και είχαν γονατίσει την αγορά ακινήτων (εξαρτάται άμεσα από τις τραπεζικές χορηγήσεις προς κατασκευαστές και αγοραστές). Η τραπεζική εξυγίανση θα καταφέρει σημαντικό πλήγμα σε όλο το χρηματοπιστωτικό σύστημα και θα καθηλώσει για πολλά χρόνια την αγορά ακινήτων – με αποτέλεσμα την πτώση των αξιών και τη μέχρι συντριβής πίεση της μεσαίας τάξης, η οποία είναι υπερεκτεθειμένη σε τραπεζικό δανεισμό. Δεδομένου πως περίπου 45% του ΑΕΠ εξαρτάται αμέσως ή εμμέσως από τις τράπεζες και τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, η απόφαση του Eurogroup είναι βέβαιον πως θα οδηγήσει σε δραστική μείωση του ΑΕΠ και αύξηση της ανεργίας.

Έχει γίνει πολλή κουβέντα για το κυπριακό μοντέλο της χώρας ως «κέντρο χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών» και τη βίαιη κατάργησή του. Παρά τις προβλέψεις, η έκταση της καταστροφής του μοντέλου είναι ένα στοίχημα που πρέπει να πάρει η κυπριακή ηγεσία. Ο ακόμη πολύ χαμηλός εταιρικός φόρος (12.5% έναντι, για παράδειγμα, 26% έως 36% στην Ελλάδα) εξακολουθεί να είναι σοβαρό κίνητρο για τη διατήρηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στο νησί, ακόμη και μετά από μεγάλο κούρεμα ταμειακών διαθεσίμων. Οι σχετικές υπηρεσίες και η τεχνογνωσία διατίθενται ήδη. Η αποφυγή φορολόγησης χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, επίσης παρέχει κίνητρο για τη διακίνηση κεφαλαίων προς/από τη ζώνη του ευρώ. Προφανώς, απαιτείται η σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος και η αποκατάσταση της αξιοπιστίας του.

Ο τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος κεφαλαιακής επάρκειας ίσως ανοίγει ένα παράθυρο αισιοδοξίας. Παρά το ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν καθόλου δανειακοί ή κρατικοί πόροι, το ύψος της δανειακής στήριξης παραμένει στα €10 δισ. Σε σχέση με τις εκτιμήσεις προ μηνός, αυτό δίνει ένα μαξιλάρι της τάξεως των €3 δισ. το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αναθέρμανση της οικονομίας – αρκεί, βεβαίως, οι εκτιμήσεις να μην έχουν επιδεινωθεί δραματικά. Στο ποσόν αυτό θα μπορούσαν να προστεθούν έσοδα από αποκρατικοποιήσεις €1 δισ., περίπου. Ως εκ τούτου, είναι κεφαλαιώδους σημασίας ο σχεδιασμός του κυπριακού Μνημονίου και, βέβαια, η δυνατότητα και ικανότητα της κυπριακής κυβέρνησης να εκτελέσει. Εάν η ευρωζώνη και η κυπριακή ηγεσία επιθυμούν να αντιστρέψουν μια καταστροφική πορεία με αργή ανάκαμψη, οι πόροι είναι πάνω στο τραπέζι. Απαιτείται ειλικρινής συνεργασία και διαπραγμάτευση με όλους τους σκελετούς έξω από τις ντουλάπες. Διαφορετικά, ο εφιάλτης της ανεργίας και της συντριβής της μεσαίας τάξης περιμένει στη γωνία.

Αφήσαμε για το τέλος το σημαντικότερο ίσως ζήτημα – το κυρίως διακύβευμα των τελευταίων εβδομάδων. Οι σειρήνες της εξόδου από το ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση τραγουδούσαν το γλυκό τραγούδι τους με το βροντερό «όχι» της προηγούμενης Τρίτης. Η στάση της Ρωσίας στην έκκληση για βοήθεια, αλλά και τα μηνύματα από την Τουρκία και το Ισραήλ, διέλυσαν κάθε αυταπάτη. Εκτός των ισχυρών υπερεθνικών οργανισμών, με άλυτο το εθνικό πρόβλημα, τίθεται εν κινδύνω η ίδια η υπόσταση της Κύπρου. Ακόμη και ο πλούτος που ενδέχεται να φέρει ο πυθμένας της Μεσογείου είναι σε κίνδυνο. Ο πρόεδρος και η κυπριακή ηγεσία έβαλαν στη ζυγαριά όλο το πακέτο και εξασφάλισαν, με σημαντικό κόστος για την κοινωνία – κατά πάσα βεβαιότητα μικρότερο από το κόστος μιας άτακτης χρεοκοπίας – μια λύση που ελαχιστοποιεί τους γεωπολιτικούς κινδύνους. Η κατάληξη της πορείας που μόλις ξεκίνησε εναπόκειται στους ίδιους τους Κυπρίους. Όπως είχε πει και ο πρόεδρος Μάο, «θάβουμε τους νεκρούς μας, περιθάλπουμε τους τραυματίες μας και συνεχίζουμε».
protagon.gr