O David Harvey για την κρίση του καπιταλισμού (Βίντεο)

Ο γνωστός Άγγλος μαρξιστής και καθηγητής Ανθρωπολογίας David Harvey, σε πρόσφατη διάλεξη του στο Λονδίνο  ανέλυσε την παρούσα συστημική κρίση της παγκόσμιας οικονομίας κάνοντας μία ιστορική αναδρομή από την δεκαετία του 1970 έως σήμερα.

Κατά τον Harvey η μορφή της σημερινής κρίσης καθορίστηκε από τον τρόπο με τον οποίο το σύστημα ξεπέρασε την προηγούμενη κρίση. Το ''πρόβλημα'' στην δεκαετία του 1970 ήταν η μεγάλη δύναμη της εργασίας (συνδικάτα) σε σχέση με το κεφάλαιο. Ο τρόπος εξόδου από την προηγούμενη κρίση ήταν η επιβολή πειθαρχίας στην εργασία. Αυτό έγινε με την μεταφορά της παραγωγής εκτός συνόρων των ανεπτυγμένων κρατών, την Θάτσερ, τον Ρήγκαν και το δόγμα του νεοφιλελευθερισμού.

Από το 1985 περίπου το ''πρόβλημα'' αυτό λύνεται. Το κεφάλαιο έχει πρόσβαση στην παγκόσμια προσφορά εργασίας, και μειώνεται το ποσοστό των μισθών ως προς το συνολικό εισόδημα. Ως γνωστόν το καπιταλιστικό σύστημα δεν επιλύει προβλήματα, τα μετατοπίζει. Διότι οι μισθοί είναι αναγκαίοι για την κατανάλωση αγαθών, και όταν αυτοί μειώνονται από πού θα προέλθει η ζήτηση;

Η απάντηση στο νέο πρόβλημα ήταν οι πιστωτικές κάρτες. Δώστε σε όλους πιστωτική κάρτα. Η πιστωτική επέκταση επιλύει της πρόβλημα της χαμηλής ζήτησης των παραγόμενων αγαθών. Τα Αμερικανικά νοικοκυριά τριπλασιάζουν τον δανεισμό τους τα τελευταία 20-30 χρόνια. Το μεγαλύτερο μέρος της πιστωτικής επέκτασης προέρχεται από τα στεγαστικά δάνεια. Η αγορά ακινήτων βρίσκεται στο επίκεντρο της διαμόρφωσης της παρούσας κρίσης.

Την τελευταία εικοσαετία είδαμε μικρότερης εμβέλειας κρίσεις (1987-8 Η.Π.Α., 1990 Ιαπωνία, 1992 Σουηδία, 1997 Νοτιανατολική Ασία) με επίκεντρο τις αγορές ακινήτων αυτών των κρατών. Γίνεται γεωγραφική μετατόπιση των κρίσεων.

Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 παίρνει άλλη μορφή όταν τα κράτη προστρέχουν στην βοήθεια των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Και η κρίση μεταφέρεται στα χρέη των κρατών. Βλέπουμε ότι το σύστημα δεν επιλύει τις κρίσεις του. Είτε τις μετατοπίζει γεωγραφικά είτε αλλάζει την μορφή τους.

Κατά τον καθηγητή Harvey έχουμε φτάσει σε ένα κομβικό σημείο. Πλέον το σύστημα αδυνατεί να αναπτυχθεί. Από το 1750 έως σήμερα η παγκόσμια οικονομία είχε μέση ετήσια ανάπτυξη 2,25%. Το σύστημα χρειάζεται μέση ετήσια ανάπτυξη της τάξης του 3%. Μηδενική ανάπτυξη για ένα έτος σημαίνει κρίση. Δεν είναι εφικτή στο εξής μία τέτοια ανάπτυξη.

Από την δεκαετία του 1970 έως σήμερα λιγότερα και λιγότερα κεφάλαια κατευθύνονται στην παραγωγή πραγματικών προϊόντων. Αντιθέτως όλο και περισσότερα κεφάλαια κατευθύνονται σε αγορές μυθευμάτων όπως τα παράγωγα παραγώγων και η αγορά του άνθρακα (carbon trading). Ελλείψει παραγωγικών ευκαιριών οι επενδυτές επενδύουν πλέον σε φούσκες. Δεν μπορούμε να έχουμε ανάπτυξη, γιατί ο μόνος τρόπος να έχουμε ανάπτυξη είναι να κατασκευάζονται μυθεύματα που δεν μπορούν να έχουν διάρκεια.

Σήμερα συνεχίζει να αυξάνει το χάσμα μεταξύ φτωχών και πλούσιων. Θα νομίζαμε ότι το χάσμα αυτό θα μειωνόταν εν μέσω κρίσης. Όχι όμως. Φέτος είχαμε περισσότερους δισεκατομμυριούχους στην Ινδία από ποτέ. Διπλασιάστηκε ο αριθμός τους. Ιδιοκτήτες Hedge Funds σε Αμερική και Αγγλία φιγουράρουν με δισεκατομμύρια κερδών έκαστος σε ένα μόλις χρόνο. Κατά τον Harvey κάθε λογικός άνθρωπος σήμερα πρέπει να γίνει μέλος κάποιας αντικαπιταλιστικής οργάνωσης.

Δεν είναι αυτός ο κόσμος στον οποίο θέλει να ζει ο καθηγητής. ''Νομίζω ότι γνωρίζω την φύση του προβλήματος, αλλά δεν έχω τις λύσεις''.

Ακόμη και το 2010 ο μαρξισμός αποτελεί σημαντικό εργαλείο ανάλυσης. Δεν έχει τις λύσεις όμως όπως παραδέχεται και ο David Harvey.

του Φραγκίσκου Λεβαντή