Η απόφαση-σταθμός του ΣτΕ για τα μεταλλεία Κασσάνδρας

Του Δημήτρη Δελεβέγκου /capital.gr

Με μία απόφαση-την οποία νομικοί κύκλοι χαρακτηρίζουν ιστορική- το Συμβούλιο της Επικρατείας απορρίπτει το σύνολο των αιτιάσεων για πρόκληση ανεπανόρθωτης βλάβης στους φυσικούς πόρους της Βορειοανατολικής Χαλκιδικής από την δραστηριότητα εξόρυξης και κατεργασίας χρυσού της Eldorado Gold. 

Μάλιστα, το Ε’ τμήμα του Ανωτάτου Διοικητικού Δικαστηρίου αποφαίνεται και για το τίμημα ύψους 11 εκατ. ευρώ, βάσει του οποίου έγινε η μεταβίβαση των μεταλλείων. Την «καθαρογραμμένη» απόφαση του ΣτΕ, την οποία υπογράφει ο σύμβουλος Επικρατείας Ν. Ρόζος και η αντιπρόεδρος του ΣτΕ Αγ. Θεοφιλοπούλου.
Οι προσφεύγοντες στο ΣτΕ ζητούσαν να ακυρωθεί η κοινή απόφαση των υπουργείων Περιβάλλοντος,Ανάπτυξης, Υγείας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Πολιτισμού στην οποία στηρίχθηκε η αδειοδότηση του έργου χρυσού στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής. 

«Πολλαπλά τα οφέλη» 
Στην ογδόντα σελίδων απόφασή του, το ΣτΕ επισημαίνει ότι η δραστηριότητα που θα αναπτυχθεί είναι ιδιαίτερα συμφέρουσα για την εθνική οικονομία και «αντιμετωπίζει κατά τρόπο ολοκληρωμένο την ορθολογική διαχείριση και προστασία των περιβαλλοντικών μέσων». 
Μεγάλη σημασία έχουν επίσης, όσα αναφέρουν οι ανώτατοι δικαστές που «παραδοσιακά» εξαντλούν την αυστηρότητά τους σε ζητήματα περιβαλλοντικής προστασίας: 
«[…] (σ.σ.: το έργο) επιτυγχάνει σταδιακά αφενός μεν την περιβαλλοντική
αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής και δη της παράκτιας ζώνης μεταξύ Σταυρού και Ιερισσού, αφετέρου δε την περαιτέρω τουριστική αξιοποίησή της, η οποία υποβοηθείται σημαντικά από τη διεύρυνση των εισοδημάτων που θα επιφέρει η αύξηση της απασχόλησης σαν συνέπεια της αξιοποίησης του μεταλλευτικού δυναμικού». 

Σχετικά με τα οφέλη της επένδυσης, το Συμβούλιο της Επικρατείας αναφέρει: 

«[…] το συνολικό κόστος της επένδυσης είναι τέτοιο (2,8 δισ. ευρώ), ώστε θα επηρεάσει το κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον της περιοχής. Η άμεση επίπτωση στην εθνική και τοπική οικονομία συνίσταται στην δημιουργία 1.300 άμεσων θέσεων απασχόλησης σε μία περιοχή με αυξημένη ανεργία και όπου ο μέσος όρος εισοδήματος ανά κάτοικο είναι μικρότερος του αντίστοιχου μέσου όρου. Θέσεις που θα καλυφθούν κατά προτεραιότητα από την τοπική κοινωνία σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90%, ενώ μικρό ποσοστό εξειδικευμένων επιστημόνων θα προέλθει από μεγάλα αστικά κέντρα. 

[…] την ενίσχυση και άλλων δραστηριοτήτων του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα που συνδέονται αμέσως ή εμμέσως με την μεταλλευτική δραστηριότητα». 

Το ΣτΕ αναφέρει στην απόφασή του ότι οι επενδυτές δίνουν έμφαση: 

- στην αποκατάσταση της περιοχής από παλαιές μεταλλευτικές δραστηριότητες αλλά και μετά την ολοκλήρωση των υφιστάμενων 

- στην παρακολούθηση της ορθής τήρησης των περιβαλλοντικών όρων και στην επιβολή πρόσθετων από ειδική επιτροπή στην οποία μετέχει και εκπρόσωπος της τοπικής αυτοδιοίκησης και 

- στην ανάληψη κοινωνικών δράσεων προς όφελος της τοπικής κοινωνίας. 

Όπως επισημαίνει το ΣτΕ, το έργο, σε εθνική και διεθνή κλίμακα, αποτελεί μία σημαντική δραστηριότητα, καθώς επαναπροσδιορίζει για την περιοχή εν όλω ή εν μέρει τα οικονομικά χαρακτηριστικά και το αναπτυξιακό πρότυπο, μέσω πλήρους αξιοποίησης των καταγεγραμμένων κοιτασμάτων. Αλλά και την παράλληλη έρευνα για την επέκταση των γνωστών κοιτασμάτων και τον προσδιορισμό νέων. 

Το τίμημα μεταβίβασης 

Το ΣτΕ αναφέρεται και στο τίμημα (11 εκατ. ευρώ) μεταβίβασης των μεταλλείων. 

«Ο προβαλλόμενος ισχυρισμός ότι το τίμημα των 11εκατ. ευρώ που συμφωνήθηκε για την μεταβίβαση των μεταλλείων, χωρίς να έχει διενεργηθεί διαγωνισμός και με απαλλαγή της παρεμβαίνουσας (σ.σ.: Eldorado Gold) από τους φόρους μεταβίβασης είναι ανεπαρκές οικονομικό αντιστάθμισμα και συνιστά παράνομη κρατική ενίσχυση- ως έχει κριθεί με την 48/2008 απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανεξαρτήτως εάν ο συγκεκριμένος ισχυρισμός προβάλλεται παραδεκτός στο πλαίσιο της παρούσης δίκης- είναι πάντως απορριπτέος και κατ’ ουσίαν. 

«Και τούτο διότι η δημόσια ωφέλεια που προκύπτει από το επίμαχο έργο δεν εξαντλείται στο χρηματικό τίμημα που κατεβλήθη για την κατά το άρθρο 144 παρ.3 του Μεταλλευτικού Κώδικα (ν.δ.210.1973, Α’295)απευθείας μεταβίβαση των μεταλλείων. Διότι όπως προκύπτει από τα στοιχεία που προεκτέθησαν, η παρεμβαίνουσα ανέλαβε άμεσα τη διαχείριση των έντονων περιβαλλοντικών προβλημάτων που ανέκυψαν από την προγενέστερη εκμετάλλευση της περιοχής από τις προηγούμενες δικαιούχους εταιρείες. 

Και αυτό προκειμένου να αποτρέπεται ρύπανση των περιβαλλοντικών μέσων (άντληση υδάτων, συντήρηση υπογείων έργων, λιμνών και τελμάτων, αντιμετώπιση καθιζήσεων και φαινομένου όξινης απορροής) με δικό της κόστος για όλο το χρονικό διάστημα από την υπογραφή της συμβάσεως έως και σήμερα. 

[…] Και ναι μεν όπως οι αιτούντες ισχυρίζονται, η αποκατάσταση της λίμνης τελμάτων Ολυμπιάδας αναμένεται να επιφέρει σημαντικό οικονομικό όφελος στην παρεμβαίνουσα από την αξιοποίηση των αποτιθέμενων μεταλλευμάτων. 

Πέραν όμως του κόστους αποκατάστασης των θιγεισών περιοχών, της υλοποίησης, παρακολούθησης και συντήρησης του προτεινόμενου σχεδιασμού, της περιβαλλοντικής διαχείρισης του έργου, της σταδιακής αποκατάστασης των μη λειτουργικών χώρων και της καταβολής των χρηματοοικονομικών εγγυήσεων και ασφαλειών, η παρεμβαίνουσα θα πρέπει να χρηματοδοτεί και τις κοινωνικές παρεμβάσεις που είναι υποχρεωμένη ή προτίθεται να αναλάβει προς όφελος της τοπικής κοινωνίας. 

[…] στη συνεισφορά στην τοπική κοινωνία με διάφορα έργα και δράσεις, συνεκτιμώμενης και της προβλεπόμενης από το άρθρο 84 του μεταλλευτικού κώδικα δυνατότητας επιβολής μεταλλευτικών δικαιωμάτων σε βάρος του φορέα εκμετάλλευσης. Τέλος, κατά το μέρος που πλήττονται ευθέως όροι της υπογραφείσης συμβάσεως, καθώς και η διαδικασία της μεταβιβάσεως, ο λόγος αυτός είναι απορριπτέος ως απαράδεκτος, καθ’ όσον οι πράξεις αυτές δεν δύνανται να ελεγχθούν παρεμπιπτόντως επ’ ευκαιρία προσβολής πράξεως εντασσόμενης στη διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης του έργου. 

«Μέθοδος που χρησιμοποιείται διεθνώς» 

Οι δικαστές αναφέρουν στην απόφασή τους ότι η μέθοδος της ακαριαίας τήξης (Flash Smelting) που χρησιμοποιεί η Eldorado αναπτύχθηκε από τη φινλανδική εταιρεία Outotec με εκτεταμένη βιομηχανική εφαρμογή 70 και πλέον χρόνων. 

«Χρησιμοποιείται ήδη στο 50% της παγκόσμιας παραγωγής χαλκού (μεταξύ των οποίων στην Φινλανδία, Σουηδία, Γερμανία, Ισπανία, Πολωνία και Βουλγαρία) και το 30% της παγκόσμιας παραγωγής νικελίου, όπου παράγονται με υψηλά ποσοστά καθαρότητας ως παραπροϊόντα, χρυσός και άργυρος, και δεν απαιτεί τη χρήση κυανίου ή ενώσεών του […] θεωρείται από τεχνολογικής απόψεως η «state of the art» μέθοδος και από περιβαλλοντικής απόψεως η καθαρότερη πυρομεταλλουργική μέθοδος». 

Αναφορικά με τις Σκουριές που μετατρέπονται, κατά καιρούς, σε πεδίο μάχης, το ΣτΕ επισημαίνει ότι η εξορυκτική δραστηριότητα θα λαμβάνει χώρα, κατά βάση, υπόγεια, ώστε να καταλαμβάνεται η μικρότερη δυνατή έκταση και οι επιπτώσεις στην χλωρίδα, την πανίδα και τα ύδατα να ελαχιστοποιούνται. 

Σχετικά με την ρύπανση των υδάτινων πόρων, το ΣτΕ χαρακτηρίζει απορριπτέες και αβάσιμες τις σχετικές αιτιάσεις, καθώς έχει ληφθεί μέριμνα στο πλαίσιο της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. 

«Άγρυπνος φρουρός» η τοπική κοινωνία 

Όπως αναφέρει το ΣτΕ, έχει δημιουργηθεί ειδική επιτροπή παρακολούθησης τήρησης των περιβαλλοντικών όρων και αξιολόγησης της προόδου των αποκαταστάσεων, στην οποία υποβάλλονται όλες οι τεχνικές μελέτες και τα αποτελέσματα των αναλύσεων, καθώς και οι ετήσιες εκθέσεις που συντάσσει ο «κύριος του έργου». 

Έχει προβλεφθεί επίσης, η εγκατάσταση ολοκληρωμένου προγράμματος παρακολούθησης του έργου και των περιβαλλοντικών μέσων, τα πορίσματα του οποίου θα αξιολογούνται και θα αποστέλλονται στις αρμόδιες υπηρεσίες και θα δημοσιοποιούνται στην τοπική κοινωνία. Βάσει αυτών «θα λαμβάνονται πρόσθετοι περιβαλλοντικοί όροι, θα τροποποιούνται οι υφιστάμενοι ή θα λαμβάνονται μέτρα αποκατάστασης ενδεχόμενης περιβαλλοντικής ζημίας».