η ιστορια της κρισης του ευρω/documentary

Κείμενο: Κατερίνα Κανέλλη / elculture.gr

Η αίθουσα του Γαλλικού Ινστιτούτο ήταν σχεδόν γεμάτη ένα πολυποίκιλο κοινό με ιδιαιτερότητα τους ασπρομάλληδες κυρίους με γνώσεις οικονομικών! Την ταινία παρουσίασαν ο Τάσος Τέλλογλου, η Σοφία Παπαϊωάννου από την εκπομπή του ΣΚΑΪ «Νέοι Φάκελοι» και ο Γάλλος δημοσιογράφος και σεναριογράφος της Jean Quatremer. Όπως δήλωσε και ο Jean Quatremer, το θέμα είναι πολύπλοκο, μπορεί να θεωρηθεί βαρετό και εικόνες δεν υπάρχουν, ωστόσο η ταινία μας κράτησε ζωντανό το ενδιαφέρον.


Ποιος ο λόγος να γυριστεί ένα ντοκιμαντέρ για την οικονομική κρίση;

Βιώνουμε τη «μητέρα όλων των κρίσεων», ικανή να προκαλέσει έκρηξη στη ζώνη του ευρώ και στην ευρωπαϊκή ένωση. Είναι απορίας άξιο γιατί τα οπτικοακουστικά μέσα δεν ερευνούν περισσότερο αυτή τη δίχως προηγούμενο κρίση. Βεβαίως, ενημερώνουν τον κόσμο για θέματα της επικαιρότητας, αλλά δε δίνουν τις σωστές διαστάσεις αυτών των ιδιαίτερα πολύπλοκων γεγονότων. Ωστόσο, οι πολίτες έχουν το δικαίωμα όχι μόνο να πληροφορηθούν, αλλά και να καταλάβουν τους μηχανισμούς της κρίσης που απειλούν τον τρόπο ζωής τους, ώστε να μπορέσουν στη συνέχεια να κάνουν σωστές πολιτικές επιλογές. Προς στιγμή, οι περισσότεροι πολίτες έχουν την εντύπωση ότι ο «θυμός του Θεού» έπεσε πάνω τους αδίκως, ενώ αυτή η κρίση έχει αντικειμενικές αιτίες και υπάρχουν τρόποι να τη νικήσουμε.

Ποιες ήταν οι δυσκολίες που έπρεπε να ξεπεράσετε ;
Η εικόνα! Τα οικονομικά ή ευρωπαϊκά θέματα φημίζονται για τη δυσκολία τους, καθώς δεν υπάρχει εικόνα. Γι’ αυτό το λόγο, εξάλλου, δεν προβάλλονται συχνά στην τηλεόραση. Παρ’ όλα αυτά, δείξαμε, τουλάχιστον στην προκειμένη περίπτωση, ότι αυτή η επιλογή είναι στην πραγματικότητα μια εύκολη λύση. Αν είστε ικανοί να διηγηθείτε μια ιστορία με καλούς συνομιλητές, αν είστε ικανοί να ακολουθήσετε μια θεματική, όλα τα θέματα, όσο πολύπλοκα κι αν είναι, μπορούν να γυριστούν σε ταινία. Εξάλλου, παρατηρώ ότι και τα faits divers –καθημερινά γεγονότα- δεν προσφέρονται για οπτικοποιήσεις, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων : έτσι βλέπουμε συχνότερα το χώρο που έγινε το συγκεκριμένο συμβάν, συνοδευόμενο -στην καλύτερη των περιπτώσεων- από μαρτυρίες. Ακριβώς, όπως στη ταινία μας… Νομίζω ότι πραγματικά όλα εξαρτώνται από το σενάριο.

Οι τράπεζες είναι ο εχθρός και η Ελλάδα είναι απλώς ο αδύναμος κρίκος; Πρέπει να πληρώσουν οι Έλληνες;
Πρώτον, η Ελλάδα είναι ο εχθρός του εαυτού της. Αν υπήρχε ένα ελληνικό κράτος, η σημερινή κρίση δε θα είχε τόσο μεγάλο εύρος. Δεκάδες χρόνια διαφθοράς, ψέματος, κλοπής, καταχρήσεων, πελατειακών σχέσεων… ήρθε τώρα η ώρα για τον λογαριασμό... Δεν μπορείς να παρανομείς εις το διηνεκές ατιμώρητα και οι επενδυτές τελικά το συνειδητοποίησαν. Η Ελλάδα για χρόνια διοικούνταν κατά εναλλασσόμενες περιόδους από τις ίδιες οικογένειες – που κρύβονται πίσω από πολιτικά κόμματα- με την παθητική συνεργασία των πολιτών, που έδειχναν ικανοποιημένοι από τα ψίχουλα αυτού του « κίβδηλου πλούτου». Η σημερινή κυβέρνηση πρέπει λοιπόν να κάνει σε μερικούς μήνες αυτό που δεν έγινε από το 1974: να οικοδομήσει ένα κράτος. Η Ελλάδα ήταν πράγματι ο αδύναμος κρίκος της ευρωπαϊκής ζώνης. Αλλά και οι συνεταίροι της είναι επίσης υπεύθυνοι για την παρούσα κατάσταση: δεν κατήγγειλαν το οφθαλμοφανές. Αρκεί να πατήσεις το πόδι σου στην Ελλάδα, και αμέσως θα συνειδητοποιήσεις τη διαφθορά του κράτους και της ελληνικής κοινωνίας. Δε θα έπρεπε για κανένα λόγο αυτή η χώρα να προσχωρήσει στο ευρώ το 2001. Και ποτέ δε θα έπρεπε να αφεθεί να κατασκευάσει ψεύτικα στοιχεία. Οι αγορές τιμωρούν τη συλλογική αδυναμία, αδυναμία παρόμοια με τις φούσκες των ακινήτων στην Ιρλανδία και στην Ισπανία...
Αν το ευρώ πάψει να υπάρχει, αν η καταστροφή είναι επικείμενη, υπάρχει μέλλον για την Ευρώπη;
Δεν πιστεύω ότι το ευρώ θα πάψει να υπάρχει, καθώς απλούστατα καμιά χώρα δεν έχει όφελος να συμβεί αυτό. Άλλωστε, ποτέ οι αγορές δεν κατάφεραν να καταστρέψουν ένα νόμισμα. Πρέπει να δούμε ότι το ευρώ δεν είναι μόνο ένα οικονομικό εργαλείο, αλλά είναι μέρος ενός πολιτικού σχεδίου, αυτού της οικοδόμησης της Ευρώπης σε έναν κόσμο όπου η Δύση θα αντιπροσωπεύει σύντομα μόνο το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Κατά συνέπεια, η πολιτική βούληση υποστηρίζει το ευρώ. Αλλά αν χάσει τη δύναμή της αυτή η βούληση, το ευρώ μπορεί να εξαφανιστεί και δεν πιστεύω, ούτε για μια στιγμή, ότι η Ένωση θα μπορέσει να επιβιώσει μετά από ένα τέτοιο γεγονός. Η Ευρώπη θα εξαφανιστεί για καιρό από τους χάρτες του κόσμου. Εσείς πιστεύετε ότι η Γαλλία ή η Ελλάδα αντιπροσωπεύει κάτι σημαντικό για την Κίνα ή την Ινδία;

Πιστεύετε στη δύναμη του διαδικτύου ως νέο μέσο πληροφόρησης σε βάρος της εφημερίδας;
Δεν πιστεύω πλέον πολύ στο μέλλον του έντυπου τύπου, ιδίως με τον ερχομό της ψηφιακής ταμπλέτας, και ειδικότερα του I pad . Στην πραγματικότητα, ο έντυπος τύπος διαχειρίστηκε με καταστροφικό τρόπο την εμφάνιση του διαδικτύου, εγκαθιδρύοντας την κουλτούρα του δωρεάν, μιας κι έπρεπε να κάνει όλα «όπως και οι άλλοι» για να βρει τη θέση του σε αυτή τη νέα συνθήκη. Αποτέλεσμα: οι εφημερίδες παρείχαν δωρεάν πρόσβαση στο περιεχόμενό τους, ενώ πρέπει, για παράδειγμα, να πληρώσεις 1,40 ευρώ για να διαβάσεις τη Libération σε έντυπη μορφή. Όμως, η πληροφόρηση έχει υψηλό κόστος… Η συνέχιση ενός τέτοιου μοντέλου δωρεάν πρόσβασης θα σήμαινε το θάνατο όλων των μέσων πληροφόρησης. Ο Μέρντοχ, ο Αυστραλός μεγιστάνας του Τύπου, κατάλαβε το κίνδυνο και η πρόσβαση στο site της Wall street έγινε επί πληρωμή, μια κίνηση που ακολούθησαν και οι υπόλοιπες εφημερίδες. Αλλά νομίζω ότι είναι η Αpple που θα μας σώσει οριστικά από μια δύσκολη δεκαετία. Ο Στηβ Τζομπς επανεισάγει, χάρη στο i tunes, την άποψη ότι η δημιουργία έχει ένα κόστος και κατά συνέπεια πρέπει να πληρώνεται. Αληθεύει για τις υπηρεσίες ιντερνέτ που παρέχονται μέσω υπολογιστή και ισχύει ακόμα περισσότερο για τις ψηφιακές ταμπλέτες. Ο καθένας αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να πληρώσει για να διαβάσει μια «κανονική» εφημερίδα. Αυτό το μοντέλο μού φαίνεται να έχει μέλλον: αυτό θα μας επιτρέψει, με τον καιρό, να ελαφρύνουμε το κόστος παραγωγής και διανομής των εφημερίδων που εξηγεί την ιδιαίτερα υψηλή τιμή τους. Εξάλλου, στις ταμπλέτες, οι εφημερίδες πωλούνται στη μισή τιμή.

Σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, κυρίως για την Ελλάδα αλλά και για την Ευρώπη, είναι δυνατόν να μας ανακοινώσετε ένα καλό ευρωπαϊκό νέο;
Δε λειτουργώ σαν τον Doctor Doom που επιθυμεί να ανακοινώσει την αποκάλυψη. Πράγματι, οι καιροί είναι δύσκολοι, αλλά αυτή η κρίση δεν έχει μόνο αρνητικές συνέπειες. Ένα χρόνο πριν, κανείς δε θα μπορούσε να φανταστεί ότι μια οικονομική αλληλεγγύη θα καθιερωνόταν στο κέντρο της ευρωπαϊκής ζώνης, όπου μέχρι πρότινος ο καθένας κοίταζε μόνο το συμφέρον του σε βάρος του κοινού μας νομίσματος. Η Ελλάδα σώθηκε από την πτώχευση χάρη στους εταίρους της, όπως και η Ιρλανδία. Ένα κοινό ευρωπαϊκό ταμείο οικονομικής σταθερότητας δημιουργήθηκε για να προστατεύει τα κράτη από τις επιθέσεις των αγορών. Η ευρωπαϊκή ενσωμάτωση, η οποία δεν έκανε καμία πρόοδο από την εκκίνηση του κοινού νομίσματος τον Ιανουαρίου του 1999, ακόμα και αν οι δημιουργοί του ήλπιζαν σε ένα ομοσπονδιακό σοκ, αυτή τη στιγμή κάνει τεράστια βήματα προόδου. Είναι κρίμα που οι διοικούντες μας, συχνά μέτριοι και δίχως πολιτικό όραμα, δεν θέλησαν να δουν ότι το κοινό νόμισμα περιελάμβανε τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας, όπου η οικονομία και τα ζητήματα του προϋπολογισμού θα διαχειρίζονταν από κοινού. Διότι, εν κατακλείδι, οι πολίτες πληρώνουν πάντα το λογαριασμό λόγω έλλειψη θάρρους των πολιτικών.

Τα σχέδια σας για το μέλλον προσανατολίζονται πάντα στην ευρωσφαίρα;
Βεβαιότατα! Δε γνωρίζω κανένα άλλο τομέα πιο συναρπαστικό από το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία της ανθρωπότητας που τα κράτη-έθνη αποφάσισαν να ασκήσουν μια κοινή πολιτική, εκτός περιορισμών, χωρίς να κάνουν καμία προσπάθεια να κυριαρχήσουν το ένα επί του άλλου. Εφεξής, λύνουμε τις συγκρούσεις συμφερόντων με το νόμο και το δικαστή. Πρόκειται για μια εμπειρία δημοσιογραφικής συγγραφής, που είναι πολύ πιο γοητευτική, κατά τη γνώμη μου, από τις συγκρούσεις ή άλλες πολιτικές κρίσεις που δεν προσφέρουν καμία έκπληξη…