Ολοι χρωστούν, κανείς δεν πληρώνει*

*εκτός από το δημόσιο και τον φορολογούμενο

του Γιάνη Βαρουφάκη απο protagon.gr

Επειδή μας έχουν εντάξει διεθνώς στους χοίρους της Ευρώπης (PIGS: Portugal, Italy, Greece, Spain), παρατηρώ τα χρέη μας δίπλα στα χρέη των άλλων χοιροστασίων του νότου. Και προκύπτουν αρκετές σημαντικές αλήθειες:

Πρώτον, η Ελλάδα δεν είναι το πρόβλημα της Ευρώπης, παρά ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό σύμπτωμα.

Δεύτερον, τα "χοιρινά" χρέη (δηλαδή των κρατών του Ευρωπαϊκού νότου + Ιρλανδίας) δεν είναι παρά η μία όψη του νομίσματος: Η άλλη όψη είναι οι τράπεζες του Βορρά (Γαλλία, Γερμανία και Βρετανία).

Τρίτον, το δημόσιο χρέος και η συσσώρευση χρεών στον ιδιωτικό τομέα είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Αν το χρέος είναι τεράστιο, αυτό οφείλεται στο ότι τα κράτη σήκωσαν το βάρος της Κατάρρευσης του 2008, αναλαμβάνοντας σωρηδόν τις ζημίες των τραπεζών. Και τώρα, καλούνται να βρουν τρόπο να τα μειώσουν χωρίς όμως να ζητήσουν, ούτε κατά διάνοια, την συνδρομή των τραπεζών που διέσωσαν.
Τέταρτον, σημειώνω ότι η Γαλλία βασίζει στον ισχυρό τραπεζικό της τομέα την μη υπαγωγή της στο χοιροστάσιό μας. Έναν τομέα όμως που, βρίσκεται στα όρια του νευρικού κλονισμού.
Αυτή λοιπόν είναι η εικόνα. Ένας Ευρωπαϊκός νότος, συν την Ιρλανδία, που χρωστά 3,5 τρις στις τράπεζες, βασικά του Βορρά, και ο οποίος καλείται τώρα να δανειστεί κι άλλα (με σκοπό να μην θιγούν τα συμφέροντα των τραπεζών του Βορρά) σφίγγοντας παράλληλα το ζωνάρι ώστε, κάποια στιγμή, να τα αποπληρώσει. Σφίγγοντας όμως το ζωνάρι, ο Νότος μειώνει την δυνατότητά του να αποπληρώσει τα χρέη αυτά. Και όσο αυτό γίνεται αντιληπτό στις «αγορές», τόσο περισσότερο κινδυνεύουν οι τράπεζες του Βορρά και πέφτει το ευρώ. Μύλος δηλαδή. Ένας φαύλος κύκλος που όλοι έχουν χρέη και κανείς δεν μπορεί να πληρώσει. Κι όσοι δεν έχουν σημαντικά χρέη (δηλαδή, Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία), πασχίζουν να αποσπάσουν κι άλλα πλεονάσματα από εκείνους που έχουν, μπας και σταματήσουν την δική τους κατρακύλα προς το κόκκινο. Έτσι, σπρώχνουν τους υπόλοιπους πιο βαθειά στον πάτο, υπονομεύοντας και την δική τους θέση.


Συζητώντας αυτά άλλη μια φορά, αναρωτιέται κανείς: Εν μέσω μια τέτοιας κρίσης χρέους, θα ήταν λογικό η Ευρωπαϊκή Ένωση να κάτσει και να σκεφτεί:

(α) Πως θα αυξηθεί συνολικά η πίτα ώστε να αρχίσουν να αποπληρώνονται τα χρέη,

(β) Ότι ίσως είναι απαραίτητο η ιδιωτική και η δημόσια έκφανση του χρέους να συρρικνωθούν παράλληλα (δεδομένου του ότι είναι συγκοινωνούντα δοχεία και οι αμαρτίες του δημοσίου δεν μπορούν να διαχωριστούν και τις αμαρτίες του ιδιωτικού τομέα).


Ως προς το (α), οι ισχυροί της ΕΕ μια χαρά αναγνωρίζουν το θέμα. Απλώς ακόμα δεν έχουν αποφασίσει αν θεωρούν την Ευρωζώνη ως τον βασικό ζωτικό τους χώρο. Όσο η ελίτ της Γερμανίας ελπίζει ότι έχει κι άλλες διεξόδους (π.χ. την Ανατολική Ευρώπη, την Κίνα), ο φαύλος κύκλος θα μαστίζει την Ευρώπη. Μόνο όταν οι πλεονασματικές χώρες κατανοήσουν ότι οι εναλλακτικοί ζωτικοί χώροι δεν πρόκειται να καλύψουν την ζήτηση που χάθηκε με την κατάρρευση του Αμερικανικού εμπορικού ελλείμματος το 2008, και εκείνης που χάνεται τώρα με την κατάρρευση του Ευρωπαϊκού Νότου, μόνο τότε υπάρχει ελπίδα να αρχίσει η σοβαρή συζήτηση για τον εξορθολογισμό της ζώνης του ευρώ.

Στρεφόμενοι στο ερώτημα (β), εδώ παρατηρείται το άκρον άωτον του κυνισμού: Όταν τα κράτη «συγχωρούν» τα χρέη των μεγάλων επιχειρήσεων σε περίοδο κρίσης, αυτό θεωρείται θεμιτό. Την ίδια ώρα, όποιος αναφέρεται στην περίπτωση αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους (ώστε να μοιραστούν το κόστος της κρίσης τα κράτη με τις τράπεζες) λοιδορείται ως θιασώτης της χρεοκοπίας, ως καταστροφολόγος, ως απαισιόδοξος προφήτης του κακού. Ακόμα κι όταν η πρόταση δεν αφορά την διαγραφή του δημόσιου χρέους προς τις τράπεζες (που εν πολλοίς προκλήθηκε επειδή τα κράτη τις πριμοδότησαν άγρια το 2008/9) αλλά, π.χ., την επιμήκυνση της αποπληρωμής του, αυτό καταγγέλλεται ως ασέβεια προς τους κανόνες της ηθικής - κάτι σαν την σφαγή ιερών αγελάδων στην Ινδία.

Το καταπληκτικό είναι ότι αυτή η διαπόμπευση της πρότασης για αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους γίνεται από εκείνους που δεν έχουν κανένα πρόβλημα όταν μεγάλες επιχειρήσεις ξεπερνούν τις δικές τους κρίσεις με την μέθοδο του «στρίβειν δια της πτωχεύσεως».



Ερώτηση: Πως νομίζετε ότι ζει και μάλιστα επιστρέφει στην κερδοφορία η General Motors σήμερα;

Απάντηση: Έχοντας αρνηθεί να αποπληρώσει ομόλογα (δηλαδή δάνεια) ύψους 81 δις δολαρίων (και με επιπρόσθετα δάνεια 60 δις δολαρίων από το αμερικανικό κράτος). Οι δανειστές της GM θα πρέπει να αρκεστούν σε μετοχές της νέας εταιρείας που δεν ξεπερνούν τα 8 δις. Με άλλα λόγια, η GM ορθοπόδησε μετά από μία αναδιάρθρωση χρέους που ουσιαστικά εξάλειψε πάνω από 70 δις χρέους.


Αλλά δεν χρειάζεται να ταξιδέψουμε στην μακρινή Αμερική του Ομπάμα. Ας μείνουμε στον τόπο μας. Στην αρχή του έτους ο Βρετανικός τύπος βούιξε με την περίπτωση μιας εκ των τριών μεγάλων εταιρειών κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα (βλ. Guardian 31ης Ιανουαρίου, Daily Mail 6ης Μαρτίου, Sunday Times 7ης Μαρτίου, και εν τέλει New York Times 12ης Μαρτίου) η οποία έκανε το εξής: Μετέφερε την έδρα της από το Λουξεμβούργο στο Λονδίνο όπου το καθεστώς πτώχευσης μιας εταιρείας είναι πολύ φιλικό στην υπό πτώχευση εταιρεία και σε μερικές βδομάδες... πτώχευσε. Πριν ακόμα δημοσιοποιηθεί η πτώχευση, και προτού οι δανειστές της μάθουν τι συνέβη, η εταιρεία αγοράστηκε από "άλλη" εταιρεία η οποία, σύμφωνα με τον αγγλικό τύπο, ανήκει στον ίδιο επιχειρηματία! (Το δικαίωμα σε αυτή την πώληση της το εξασφάλισε νόμος που είχε περάσει ο κ. Μπράουν όταν ήταν ακόμα Υπουργός Οικονομικών)


Ενώ λοιπόν οι εκατοντάδες χιλιάδες έλληνες πελάτες της εταιρείας συνέχιζαν να μιλούν στο κινητό τους χωρίς να πάρουν μυρωδιά το δράμα που εξελισσόταν στο Λονδίνο, η εταιρεία ουσιαστικά "απέβαλε" χρέος περίπου 1,5 δις ευρώ! Όσο και να φώναξαν οι άγγλοι και γάλλοι δανειστές, που από την μία στιγμή στην άλλη έχασαν 1,5 δις ευρώ, κατέληξαν να θυμίζουν φωνές βοώντων εν τη ερήμω.


Δεν θα κρίνω την ηθική διάσταση των κινήσεων τύπου General Motors ή της "ελληνικής" εταιρείας κινητής τηλεφωνίας. Καπιταλισμός είναι αυτός, αυτά γίνονται. Αυτό όμως που είναι εξοργιστικό είναι η παραγραφή ιδιωτικών χρεών να θεωρείται συνηθισμένη και αποδεκτή (ιδίως όταν τα χρέη τα αναλαμβάνει ο φορολογούμενος) ενώ η πρόταση να διαπραγματευτούν τα κράτη το χρέος τους (όχι για να εξαλειφτεί αλλά για να επιμηκυνθεί η αποπληρωμή του και να γίνουν πιο λογικά τα επιτόκια) να θεωρείται καταστροφολογική, ανεδαφική και ηθικά μεμπτή!