ΜΜΕ: Κρίση και ευκαιρία

Του Αυγουστίνου Ζενάκου & του Θεόφιλου Τραμπούλη

Σε προηγούμενη ανάρτηση, παραθέσαμε ορισμένους λόγους για τους οποίους θα έπρεπε να νοιαστούμε για το τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στα ΜΜΕ. Παράλληλα, παρακολουθούμε τη συνεχιζόμενη διαμάχη στους κόλπους των εργαζομένων, η οποία – όχι ότι μας εκπλήσσει – μοιάζει να υπερβαίνει τη διαμάχη μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών. Όποιες νέες συλλογικότητες πήγαν να σχηματιστούν υπονομεύονται και αυτό είναι λυπηρό, ωστόσο πιστεύουμε, έστω και με τον κίνδυνο να θεωρηθούμε εκτός θέματος για άλλη μια φορά, ότι το ζήτημα βρίσκεται αλλού.


Δεν θα επεκταθούμε εδώ σχετικά με την κρίση του συνδικαλισμού ούτε θα επιμείνουμε στους ρόλους «εργοδοτικών» εργαζομένων – φρικτά πράγματα, ασφαλώς, κι ακόμη χειρότερα αυτά της σημερινής Γενικής Συνέλευσης του «Βήματος», όπου οι εργαζόμενοι με νέο ψήφισμα καταδίκασαν το ίδιο το προηγούμενο ψήφισμά τους (για όσο λειτουργεί ακόμη ο σύνδεσμος), υποστηρίζοντας ότι η προτροπή σε μποϊκοτάζ του «Βήματος» ήταν «προβοκάτσια» - απλώς θα πούμε ότι, με όλη την κατανόηση προς όσους ήλπισαν σε μια συντεταγμένη αντιδραση των εργαζομένων, αυτό που χρειάζεται είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.

Είναι σαφές και από τα τελευταία σημερινά νέα πως κάποιοι δημοσιογράφοι βρίσκονται σε ευθεία πολιτική αντιπαράθεση με την εργοδοσία τους, η οποία, σήμερα κιόλας, έδωσε τον τόνο αυτής της αντιπαράθεσης. Η Μάνια Τεγοπούλου της «Ελευθεροτυπίας», της «εφημερίδας των συντακτών», απείλησε τους δημοσιογράφους της εφημερίδας της πως αν απεργήσουν, θα κλείσει την εφημερίδα. Ο Νίκος Χατζηνικολάου της «Real News» ανακοίνωσε πως η εφημερίδα θα βγει κανονικά, προεξοφλώντας, υποθέτουμε, την απεργοσπαστική συναίνεση των εργαζόμενών του. Και δεν έχουν περάσει δύο εβδομάδες από τότε που ο Σκάι υποχρέωσε τους περισσότερους υπαλλήλους του να υπογράψουν ατομικές συμβάσεις με την επιχείρηση, με μειωμένες μάλιστα κατά 10% τις μισθολογικές τους απολαβές.
Με άλλα λόγια στις εφημερίδες δοκιμάζεται το μοντέλο των νέων εργασιακών σχέσεων που προτείνουν τα εργατικά νομοσχέδια της κυβέρνησης. Και μάλιστα καθ’υπερβολήν. Εκεί που το νομοσχέδιο της κυβέρνησης προτείνει εργασιακές συμβάσεις, τα συγκροτήματα τύπου επαυξάνουν και αντιπροτείνουν ατομικές συμβάσεις.

Κατά τη γνώμη μας, εάν η εργοδοσία των εφημερίδων έχει βρει ένα λαμπρό πεδίο άσκησης των νέων εργασιακών ηθών, εξίσου οι δημοσιογράφοι έχουν ένα λαμπρό πεδίο άσκησης μιας νέας επαγγελματικής πρότασης που όχι μόνον παρακάμπτει, αλλά αντικαθιστά την εργοδοσία τους. Είναι παλαιά η σοφία – τόσο θεωρητική όσο και στρατηγική – που διδάσκει ότι αν δεν μπορείς να νικήσεις ένα εμπόδιο, το παρακάμπτεις. Όχι, δεν εννοούμε να παρακαμφθούν συνδικαλιστικά όργανα και διαδικασίες, αυτό και εφικτό να ήταν, πάλι δεν θα πετύχαινε τίποτα – όπως αποδείχθηκε σήμερα. Πρέπει να αναδιατυπωθούν οι όροι της συζήτησης. Αντί να στριφογυρίζουν παγιδευμένοι μέσα στο κουτάκι που χτίζουν οι εργοδότες και οι συνδικαλιστές – είτε οι μεγάλοι είτε οι μικροί είτε οι επίδοξοι –, οι δημοσιογράφοι πρέπει να βγουν έξω από αυτό.
Συνήθως συμπεριλαμβάνουμε υπό τη γενική κατηγορία «κρίση του τύπου» φαινόμενα που αφορούν την πτώση των πωλήσεων των εφημερίδων ή τη ολοένα αυξημένη δυσπιστία με την οποία το κοινό προσλαμβάνει τις ειδήσεις που δημοσιεύονται σε αυτές. Η «κρίση του τύπου» συνδέεται μάλιστα άλλοτε με την υποχώρηση των εφημερίδων μπροστά στα νέα μέσα, παλαιότερα την τηλεόραση, τώρα το διαδίκτυο και άλλοτε με τις εξαρτήσεις των ιδιοκτητών των εφημερίδων από κέντρα οικονομικής και πολιτικής εξουσίας. Το προϊόν των μεγάλων ΜΜΕ είναι λοιπόν απαξιωμένο εδώ και καιρό. Αυτό είναι γνωστό. Δεν είναι μόνον ότι οι κυκλοφορίες τους πέφτουν, είναι και ότι στον δημόσιο διάλογο έχει κυριαρχήσει μια αίσθηση απαξίωσης – γεγονός, από μια άποψη, σημαντικότερο από τις κυκλοφορίες. Διότι σε αυτή τη συμβολική διάσταση μπορεί να στηριχθεί μια νέα κίνηση και να βρει τη δυναμική της.

Επίσης, το δημογραφικό αλλάζει. Στις νεότερες ηλικίες, ολοένα λιγότεροι διαβάζουν τα κυρίαρχα ΜΜΕ. Υπάρχει ένα προνομιακό πεδίο εκεί, έτοιμο για κάτι νέο, δυναμικό, που θα ανταποκριθεί το δίχως άλλο, όπως, λόγου χάρη, ανταποκρίθηκε στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές.

Αυτά τα λίγα θέλουν να πουν ότι ανοίγεται ένα νέο τοπίο εκεί έξω κι όποιος δεν το βλέπει χάνει το δάσος για το δέντρο. Υπάρχουν δημοσιογράφοι – είτε απολυμένοι είτε όχι – που ξέρουν τη δουλειά τους, που φέρνουν πρωτότυπα ρεπορτάζ, εγχώρια και διεθνή, υπάρχουν γραφιάδες και σχολιαστές ποιοτικοί και μορφωμένοι. Όχι οι «υπογραφές» αλλά οι «άλλοι», αυτοί που διαβάζατε αλλά δεν τους βλέπατε στην τηλεόραση, αυτοί που έπαιρναν βραβεία και υποτροφίες στο εξωτερικό αλλά εδώ δεν τους καλούσαν στα τραπέζια. Υπάρχουν φωτορεπόρτερ εξαιρετικοί. Και κοντά σε αυτούς υπάρχουν σχεδιαστές ιστοσελίδων και επαγγελματίες της επικοινωνίας με γνώση για τα νέα μέσα. Και πάνω από όλα, υπάρχει κοινό, για πρώτη φορά τόσο δικτυωμένο και τόσο δεκτικό στο καινούργιο.

Ένα νέο ΜΜΕ φτιαγμένο από αυτούς τους δημοσιογράφους για αυτό το κοινό θα είχε για πρώτη φορά τη δυνατότητα να μην γίνει «εναλλακτικό» αλλά να σταθεί ανταγωνιστικά απέναντι στα κυρίαρχα ΜΜΕ. Αν το κάνουν, θα αλλάξουν πράγματι πολλά και κυρίως θα μπορέσουν να διεκδικήσουν όχι μόνο την αξιοπιστία του δημοσιογραφικού επαγγέλματος αλλά του δημοσιογραφικού λόγου καθαυτού.

Κι ας μείνουν οι υπόλοιποι στην εποχή τους που τελειώνει.


http://artfullyonsaturday.wordpress.com/