Φθόνος και μετριοκρατία

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη /athina984.gr


Μια από τις χειρότερες αιτίες εχθρότητας είναι η λύσσα και η ποταπή επιθυμία να δεις να υποκύπτει, αυτός που τολμάει να αντιστέκεται σ’ αυτό που σε συνθλίβει. Albert Camus
Εδώ και σαράντα, περίπου, χρόνια, η χώρα αυτή καταδυναστεύεται από το χειρότερο πολίτευμα που έχει επινοήσει η ανθρωπότητα, το καθεστώς της μετριοκρατίας. Κύριο χαρακτηριστικό του, η εξισωτική κατάταξη των πολιτών με αυθαίρετους συλλογισμούς στη δικτατορία του μέσου όρου. 
Η επιλογή αυτού του «πολιτεύματος» από την ελληνική κοινωνία, κάθε άλλο παρά τυχαία είναι. Το «κοινωνικό συμβόλαιο» της ημιτελούς μεταπολίτευσης του 1974, είχε ως βασική αρχή την «μικρή» και «μεγάλη» διαπλοκή να βρίσκεται στο απυρόβλητο της κοινωνικής κριτικής και επιτίμησης. 
Βασική προϋπόθεση για να επιτευχθεί αυτό ήταν ο εξοβελισμός κάθε έννοιας αριστείας από την κοινωνική ζωή, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα την επέλαση των μετρίων σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ο άριστος, ο άνθρωπος που βασισμένος στις ίδιες του τις δυνάμεις, γνώσεις, δεξιότητες, θεωρήθηκε αποσυνάγωγος, αφού με τη δράση του υπονόμευε τα σαθρά θεμέλια ενός συστήματος που βασιζόταν στη ραστώνη, τη διαπλοκή, του αλισβερίσι, με βασική ιδεολογική αρχή την «ήσσονα προσπάθεια». 
Οποιοσδήποτε προσπαθούσε να ξεχωρίσει, γίνονταν αμέσως δακτυλοδεικτούμενος ως παράδειγμα προς αποφυγή. Ένα τοίχος απομόνωσης τον περιέβαλε είτε στους χώρους δουλειάς είτε στα ιδρύματα σπουδών. Ας μη ξεχνάμε ότι είμαστε η μόνη χώρα στην Ευρώπη όπου δεν υπάρχουν σχολεία αριστείας, σχολεία που θα ενθαρρύνουν την προσπάθεια διάκρισης, τον αγώνα για βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων. 


Η «κοινωνία των μετρίων» δεν ανέχεται οποιαδήποτε διάκριση βασίζεται στον κάματο, την προσπάθεια, την αυταπάρνηση. Απεναντίας, αποθεώνει κάθε μετριότητα που με πλάγιους και διαβλητούς τρόπους αναρριχάται σε προβεβλημένες θέσεις. Η «κοινωνία των μετρίων» θέλει μέτριους ηγέτες, αντανάκλαση της δικής της ανεπάρκειας να κατανοήσει την ιστορική συγκυρία, τις ανάγκες και τις προτεραιότητές της. Η «κοινωνία των μετρίων» λατρεύει τους διαλάμψαντες  κατά τον παρελθόν, τρέφεται από την παρελθοντολαγνεία, μα δεν ανέχεται τους συγκαιρινούς που κοπιάζουν ασταμάτητα. 
Πόσες και πόσες ιδέες καινοτόμες και αποτελεσματικές δε θάφτηκαν σε τούτο τον τόπο από μέτριους ακαδημαϊκούς και ακόμη πιο μέτριους γραφειοκράτες. Πόσοι και πόσοι επιφανείς επιστήμονες, τεχνοκράτες, ειδικοί, δεν αναγκάστηκαν να ξενιτευτούν προκειμένου, όχι να τύχουν αναγνώρισης (αυτή έρχεται πολύ αργότερα και με πολύ κόπο), μα για να βρουν τις κατάλληλες συνθήκες να δουλέψουν και να παράξουν. Η Ayn Rand εύστοχα σημείωσε πως  «μετριότητα δεν σημαίνει μέτρια νοημοσύνη. Είναι μία μέτρια νοημοσύνη που μισεί και φθονεί αυτούς που είναι καλύτεροι».
Δίδυμος αδελφός της μετριοκρατίας είναι ο φθόνος. Ο φθόνος για καθένα που ξεχωρίζει, για εκείνον που διακρίνεται με την αξία του και την προσπάθεια του, για εκείνον που έχει στόχους και με κόπο, θυσίες και αυταπάρνηση θέτει στόχους και τους επιτυγχάνει. Ο φθόνος μισεί τον επιτυχημένο, όχι με την έννοια που έδινε η μεταμοντέρνα θρησκεία του life style, αλλά τον επιτυχημένο με την έννοια του Διαφωτισμού. 
Ο φθόνος όμως είναι ένα καρκίνωμα μεταστατικού τύπου που κατατρώει στα σωθικά και του ανθρώπου και της κοινωνίας. Υπονομεύει κάθε προσπάθεια βελτίωσης, φοβούμενος μη διαταραχθεί η καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, μην αλλάξει κάτι προς το καλύτερο. Ο φθόνος της μετριότητας οδηγεί στην επικράτησης της κυρίαρχης, εδώ και δεκαετίες στην ελληνική κοινωνία, ιδεολογία όπου «η επιτυχία θεωρείται ποινικό αδίκημα», όπως εύστοχα είχε παρατηρήσει η μεγάλη κυρία της ελληνικής δημοσιογραφίας Ελένη Βλάχου.


Ας μην απορούμε λοιπόν πως φθάσαμε σε αυτή την κατάσταση.