Προς νέα οικονομική απογείωση;

κ.στούπας/capital.gr
Είναι βέβαιο πως όταν οι άνθρωποι κάνουν προβλέψεις, οι θεοί γελάνε. Ως εκ τούτου, οι μονοσήμαντες προβλέψεις είναι χρήσιμες μόνο για να πιθανολογήσει κάποιος για αυτό που μπορεί να μη συμβεί. Την ώρα που όλοι θεωρούν πολύ πιθανή μια κατάρρευση της χρεοκοπημένης Δύσης που συμπαρασύρει το σύνολο, ενδιαφέρον έχει να επισημάνουμε μια εξέλιξη που αντί για την κατάρρευση μπορεί να μας οδηγήσει στο επόμενο "μπουμ" και επειδή έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους στην επόμενη "φούσκα".  Όπερ, οι ράφτρες ας ξεσκονίσουν τις κοντές φούστες και οι σκηνοθέτες ας αρχίσουν να γυρνάνε σίριαλ που θα λατρέψει κάποιος πιο  αισιόδοξος συρμός...
Οι καιροί, αλλάζουν και το προμηνύουν τα μονόστηλα, όχι τα πρωτοσέλιδα που μιλάνε για Αρμαγεδώνες.
Το βασικό σενάριο
Καθώς το κόστος της ενέργειας αποτελεί μια βασική παράμετρο της οικονομικής ανάπτυξης, οι εξελίξεις που έχει δρομολογήσει η αύξηση της εκμετάλλευσης του σχιστολιθικού αερίου από τις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια είναι θέμα χρόνου να ανατρέψει πολλά δεδομένα στο παγκόσμιο οικονομικό σκηνικό.
Στις ΗΠΑ ήδη το 30% της κατανάλωσης φυσικού αερίου προέρχεται από κοιτάσματα σχιστολιθικού αερίου (shale gas) έναντι 1-2% δώδεκα χρόνια πριν, το 2000.
Η αύξηση της εκμετάλλευσης αυτής της κατηγορίας αερίου έγινε δυνατή χάρη στην βελτίωση της τεχνολογικής ικανότητας που απαιτείται για την εξόρυξή του.
Η εξέλιξη αυτή σύντομα θα καταστήσει τις ΗΠΑ από καθαρό εισαγωγέα ενέργειας σε καθαρό εξαγωγέα, με συνέπειες στις παγκόσμιες τιμές στις μεγάλες αγορές φυσικού αερίου, αλλά και κατ’ επέκταση σε όλες τις ενεργειακές μορφές του πετρελαίου συμπεριλαμβανομένου.
Η αύξηση της παραγωγής σχιστολιθικού αερίου στην αγορά των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια είχε σαν συνέπεια την πτώση της τιμής από τα 13 δολάρια κατά mmbtu μέχρι και τα 2 δολάρια μέσα στο 2012.
Στην Ευρώπη αντίστοιχα η τιμή του
εισαγόμενου φυσικού αερίου συνεχίζει να ανεβαίνει, γεμίζοντας τα ταμεία της Ρωσίας και σύντομα των Αζέρων.
Οι τιμές στην Ευρώπη δεν έχουν επηρεαστεί γιατί προς το παρόν δεν είναι εφικτός ο εφοδιασμός των ευρωπαϊκών αγορών με σχιστολιθικό αέριο από τις ΗΠΑ γιατί οι τερματικοί σταθμοί εξαγωγής φυσικού αερίου στις ΗΠΑ δεν προβλέπεται να είναι έτοιμοι για πλήρη λειτουργία πριν το 2016.

Βλέπε: Τι δείχνει η μεγάλη εικόνα...
Τα έσοδα των ΗΠΑ από την εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου υπολογίζονται σε τέτοιο μέγεθος που κάποια αναλυτές όπως ο David Rothkopf  του Foreign Policy προειδοποιούν την πολιτική ηγεσία της υπερδύναμης για την «κατάρα των πόρων». Δηλαδή την κατάσταση ευμάρειας που μπορεί να δημιουργήσουν τα έσοδα από ένα φυσικό πόρο σε μια κοινωνία έτσι ώστε να ατονήσουν οι προσπάθειες στα πεδία της μόρφωσης, της καινοτομίας και της επιχειρηματικής ανταγωνιστικότητας που είναι αυτά που κάνουν ανεπτυγμένες οικονομίες και κοινωνίες να ξεχωρίζουν από τις υπανάπτυκτες και προσφέρουν διάρκεια στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ισχύ.

Στην Ευρώπη υπολογίζεται πως υπάρχουν τεράστιες ποσότητες σχιστολιθικού αερίου, αλλά περιβαλλοντικές ενστάσεις δεν έχουν αφήσει ακόμη να προχωρήσει η διαδικασία ακριβούς εντοπισμού και εξόρυξης.
«Αναλυτικότερα, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας υπολογίζεται πως υπάρχουν αποθέματα αερίου από σχιστόλιθο ύψους 175 τρισ. κυβικών μέτρων στις χώρες της Ευρώπης, ποσότητα που εκτιμάται ότι μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της Γερμανίας για 200 χρόνια. Μεγάλα αποθέματα εκτιμάται ότι βρίσκονται σε Βόρεια Αμερική, Ευρώπη, Κίνα, Ινδία και Ρωσία. Οι ΗΠΑ έχουν ήδη συνάψει συμφωνία με την Κίνα για συνεργασία, με τη μεταφορά τεχνογνωσίας...».
Συν τω χρόνω στο παιγνίδι της ενεργειακής προσφοράς θα αρχίσουν να μπαίνουν και τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου.
Παράλληλα, οι τιμές των υδρογοναθράκων θα υποστούν πιέσεις και από τις εξελίξεις στην Μέση Ανατολή καθώς το Ιράκ, επιστρέφει δυναμικά στην παραγωγή και άντληση, ενώ μερίδιο στις διεθνείς αγορές ζητά και το Κουρδιστάν που έχει αποκτήσει υπόσταση στο βόρειο Ιράκ. 

Οι συνέπειες
 Οι πιθανές συνέπειες στις εξελίξεις στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη θα είναι η οικονομική και γεωπολιτική αποδυνάμωση των χωρών που εξαρτούν την ισχύ τους κυρίως  από την εξαγωγή υδρογονανθράκων, όπως η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία, η Βενεζουέλα κλπ. αλλά και η μείωση των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου για την παγκόσμια οικονομία πλέον.
Οι τιμές των πρώτων υλών αλλά και των υδρογονονθράκων ειδικότερα παίζουν σημαντικό ρόλο στην κατάσταση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας.

Οι υψηλές τιμές πετρελαίου αφαιμάσσουν τις ανεπτυγμένες οικονομίες αφαιρώντας πόρους από την οικονομική ανάπτυξη αλλά και τα νοικοκυριά, προς όφελος των εξαγωγέων.

Η τιμή του πετρελαίου παίζει ρόλο και στο κόστος εξόρυξης ορυκτών και μετάλλων αλλά και της παραγωγής γεωργικών προϊόντων.

Το 1999-2000 που είχαμε την τελευταία «φούσκα» των χρηματιστηρίων είχαμε και την ολοκλήρωση του πτωτικού κύκλου της τιμής του πετρελαίου κοντά στα 10 δολάρια το βαρέλι. Η πτώση αυτή είχε ξεκινήσει από τα υψηλά των αρχών της δεκαετίας του ’80, όπου εντοπίζεται και η αρχή του ανοδικού κύκλου των χρηματιστηρίων.

Το κραχ του 2008 μπορεί να ξεκίνησε με τη «φούσκα» των επισφαλών στεγαστικών δανείων  στις ΗΠΑ γιατί αυτός αποδείχτηκε ο αδύναμος κρίκος, αλλά είχε άμεση εξάρτηση από την φυγή πόρων από τις ανεπτυγμένες οικονομίες λόγω της υψηλής τιμής του πετρελαίου και των άλλων εμπορευμάτων.

Αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά, όπως έχουμε ξαναγράψει, οι χρεοκοπίες και η οικονομική ισχύς οικονομιών και κρατών έχει ευθεία αναλογία με τις διακυμάνσεις των τιμών των πρώτων υλών.

Η χρεοκοπία της Ρωσίας το 1998 είχε σχέση με την πτώση της τιμής του πετρελαίου. Η περίοδος αυτή συνδυάστηκε με την άνοδο Πούτιν στη Ρωσία και Τσάβες στη Βενεζουέλα, οι οποίοι παρέμειναν στην εξουσία στη συνέχεια ακριβώς γιατί στηρίχθηκαν από την άνοδο της τιμής του πετρελαίου και όχι γιατί επέφεραν κοινωνικές αλλαγές που βελτίωσαν τη θέση των κοινωνιών μακροπρόθεσμα.

Οι αραβικές εξεγέρσεις από το 2008 και μετά συνδυάζονται με την άνοδο των τιμών των βασικών γεωργικών εμπορευμάτων κλπ.

Παρατηρείται ένας κύκλος ανόδου και πτώσης των τιμών των εμπορευμάτων ιστορικά που συνδυάζεται με ανάλογες επιπτώσεις σε ό,τι αφορά την οικονομική ισχύ και τις χρεοκοπίες μεταξύ των οικονομιών  καταναλωτών πρώτων υλών και οικονομιών  των παραγωγών.

Υπό το πρίσμα αυτών των εξελίξεων για τα επόμενα χρόνια μέχρι το τέλος της δεκαετίας το πιο πιθανό σενάριο είναι η διολίσθηση της τιμής του πετρελαίου σε χαμηλότερα επίπεδα.

Η Ρωσία αντιλαμβάνεται αυτές τις εξελίξεις και προσπαθεί να ελέγξει δίκτυα σε ευρωπαϊκές αγορές, προκειμένου να κλείσει συμφωνίες μακροπρόθεσμες σε υψηλές τιμές με βάση τα τωρινά δεδομένα. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος που στα φιλικά προς τα ρώσικα συμφέροντα μέσα ενημέρωσης απαξιώνεται ο ρόλος που μπορεί να παίξει το σχιστολιθικό αέριο, αλλά και η προσπάθεια έγερσης εμποδίων στη επέκταση της εκμετάλλευσης μέσω της ανάδειξης των πιθανών οικολογικών επιπτώσεων.