Καστοριάδης - ή, ποιο είναι το πρόβλημα των νεοελλήνων

"Έτσι παίρνουμε ευχαρίστως από τους δυτικούς τις BMW, τις τηλεοράσεις κτλ.,καθώς και τα διάφορα πακέτα Ντελόρ κι ενώ τα παίρνουμε βρίζουμε τους δυτικούς. Τους βρίζουμε ότι είναι υποδουλομένοι στην τεχνική και τον ορθολογισμό."


του Δημήτρη Τέντα
Ας δούμε λοιπόν μερικά κείμενα του μεγαλου ελληνα φιλοσοφου Καστοριαδη που δειχνει ακριβως ποια ειναι η πηγη του προβληματος της νεοελληνικης κοινωνιας για να μην κυνηγαμε φαντασματα σε ξενες συνωμοσίες:


«…είναι αναμφισβήτητο ότι στον χάρτη της Ευρώπης το σύνορο ανάμεσα στις χώρες όπου υπάρχει μια σχετικά δημοκρατική κατάσταση και στις χώρες που δεν υπάρχει είτε εγκαθιδρύεται πολύ αργότερα και με τεράστιες δυσκολίες, συμπίπτει με το σύνορο μη-Ορθοδοξίας και Ορθοδοξίας. 
Η Ρωσία και τα Βαλκάνια ποτέ δεν ξεκόλλησαν στην ουσία από την μεσσαιωνική πολιτική κατάσταση. 
Απεναντίας στις χώρες που βρίσκονται δυτικά από αυτό το σύνορο εκδηλώθηκαν κινήματα χειραφέτησης, κινήματα χωρισμού Εκκλησίας-Κράτους… ο χριστιανισμός δεν ήταν προϋπόθεση της δημοκρατίας με κανέναν τρόπο. Πρώτον διότι η δημοκρατία δημιουργήθηκε στην αρχαία Ελλάδα δεύτερον γιατί σε όλον τον χριστιανικό κόσμο, ο χριστιανισμός επικράτησε και υπήρξε χωρίς δημοκρατία επί δεκαπέντε περίπου αιώνες…το Βυζάντιο είναι μια ανατολική θεοκρατική μοναρχία όπου η πολιτική ζωή περιορίζεται στις ίντριγκες της Κωνσταντινούπολης του αυτοκράτορα (του Πατριαρχείου) και των ευνούχων της αυλής…στην Ελλάδα μέχρι και σήμερα το κράτος εξακολουθεί να παίζει τον ρόλο του ντοβλετιού δηλαδή μιας αρχής ξένης και μακρινής απέναντι στην οποία είμαστε ραγιάδες κι όχι πολίτες. 
Δεν υπάρχει κράτος νόμου και κράτος δικαίου ούτε κυρίαρχοι πολίτες. Το αποτέλεσμα είναι η φαυλοκρατία που συνεχίζει την αιωνόβια παράδοση του Βυζαντίου και της τουρκοκρατίας
…δεν μπορούμε να πούμε πως αυτό το καθεστώς επεβλήθη στον ελληνικό λαό ερήμην του, μήπως δεν ήξερε τι έκανε; ο κάθε λαός είναι υπεύθυνος για την ιστορία του.»


«έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε ότι διάφορες ιδέες κι επιδιώξεις όπως η ελευθερία, η ισότητα, η δικαιοσύνη η αλήθεια κτλ. είναι αυτονόητες.
Έχουμε συνηθίσει μάλιστα να θεωρούμε ότι ο άνθρωπος παντού και πάντα προβληματιζόταν γύρω από αυτές και προσπαθούσε να δώσει απαντήσεις, όμως δεν είναι καθόλου έτσι. Οι άνθρωποι συνήθως δέχονταν ως απολύτως αδιαμφισβήτητα όλα όσα τους επέβαλε ως κριτήρια, αξίες, τρόπο ζωής η παράδοση της κοινωνίας τους.
Για παράδειγμα σε έναν Εβραίο της Παλαιάς Διαθήκης, το ερώτημα ο Νόμος είναι ή δεν είναι δίκαιος δεν τίθεται, το ίδιο ισχύει φυσικά και στο Βυζάντιο και σε άλλες κοινωνίες.
Υπάρχουν μόνον δύο κοινωνίες όπου αυτά τα ζητήματα ανακινήθηκαν…τι είναι δίκαιο, πως πρέπει να θεσμιστεί η κοινωνία. Αυτές οι δύο κοινωνίες είναι η αρχαία ελληνική και η δυτικοευρωπαϊκή
…λοιπόν εμείς σήμερα , τουλάχιστον όσοι από εμάς προσπαθούμε να σκεφτούμε σοβαρά, επιλέγουμε μια παράδοση μέσα από το χάος του ιστορικού υλικού που έχουμε μπροστά μας, την ελληνοδυτική.»


«…υπάρχει μια θεμελιώδης αντινομία την οποία ο νεότερος ελληνισμός δεν κατάφερε ποτέ να λύσει. Εννοώ
αυτή την καταπληκτικά αντιφατική επίκληση δύο παραδόσεων τελείως ασυμβίβαστων μεταξύ τους, της αρχαίας ελληνικής και ταυτοχρόνως της βυζαντινής.
Ή είμαστε με την αθηναϊκή δημοκρατία ή με την βυζαντινή θεοκρατία όμως αυτά τα δύο δεν συμβιβάζονται»
«στους Δυτικοευρωπαίους η ανακάλυψη των ελληνικών κειμένων δημιουργεί έναν εκρηκτικό συγκλονισμό του οποίου κορύφωμα ήταν η Αναγέννηση και κατά περιόδους διαπιστώνεται κάτι σαν επιστροφή στους έλληνες.
Οι Βυζαντινοί όμως τι κάνουν; αντιγράφουν τα αρχαία χειρόγραφα (όσα επέζησαν από την μήνη των βυζαντινών των πρώτων αιώνων) και κάπου κάπου προσθέτουν κανένα σχόλιο. Το δεύτερο παράδειγμα είναι ο Γκρέκο, παινευόμαστε και ξιπαζόμαστε με τον Γκρέκο χωρίς να καταλαβαίνουμε τι σημαίνει η περίπτωσή του.
Βέβαια ο Γκρέκο είναι ριζωμένος στην χριστιανική παράδοση όμως στο πέρασμά του από την Βενετία τον αλλάζει ριζικά…οι σημερινοί βυζαντινοκάπηλοί μας δεν στέκονται μια στιγμή να αναρωτηθούν γιατί ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος έπρεπε να εγκατασταθεί στην δύση για να γίνει ο El Greco;
…η διπλή και ταυτόχρονη αναφορά στην αρχαία Ελλάδα και στο Βυζάντιο-αναφορά που αποτελεί το επίσημο πιστεύω του νεοελληνικού κράτους και του πολιτιστικού κατεστημένου της χώρας-οδήγησε και οδηγεί σε αδιέξοδο αφού αυτά τα δύο βρίσκονται σε διαμετρική αντίθεση μεταξύ τους.
Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι πολιτισμός ελευθερίας και αυτονομίας. Στο πολιτικό πεδίο εκφράζεται με την πολιτεία ελευθέρων πολιτών που αυτοκυβερνώνται συλλογικά. Στο πνευματικό πεδίο εκφράζεται με την ακατάπαυστη επαναστατική ανανέωση και αναζήτηση.
Ο βυζαντινός πολιτισμός είναι πολιτισμός αυταρχισμού και πνευματικού δογματισμού. Στο Βυζάντιο δεν υπάρχουν πολίτες, αλλά υπήκοοι του αυτοκράτορα, δεν καλλιεργείται ο στοχασμός αλλά μόνον ο σχολιασμός ιερών κειμένων…
Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι, ενώ η Δυτική Ευρώπη τους δύο προηγούμενους αιώνες γέννησε δεκάδες λαμπρούς ελληνιστές, η Ελλάδα μόνον τρεις, τον Κοραή, τον Βερναδάκη και τον Συκουτρή. Οι έλληνες υπερηφανευόμαστε ότι είμαστε απόγονοι των αρχαίων αλλά για να μάθουμε τι έλεγαν και ποιοι ήταν οι αρχαίοι πρέπει να προσφεύγουμε σε ξένες μελέτες…
Η ταυτόχρονη αναφορά στην αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο είναι η ρίζα της σχιζοφρενικής μας σχέσης με τον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό. 
Αυτή η αναφορά εκφράζει τον συνδυασμό ενός κακομοιριασμένου αισθήματος κατωτερότητας και μιας ψωροπερήφανης αστήρικτης αυθάδειας. Έτσι παίρνουμε ευχαρίστως από τους δυτικούς τις BMW, τις τηλεοράσεις κτλ., καθώς και τα διάφορα πακέτα Ντελόρ κι ενώ τα παίρνουμε βρίζουμε τους δυτικούς. Τους βρίζουμε ότι είναι υποδουλωμένοι στην τεχνική και τον ορθολογισμό. Φυσικά, η Δύση δεν περίμενε τους νεοφώτιστους ελληνορθόδοξους, προκειμένου η ίδια να τα κριτικάρει και να τα καταγγείλει. Όσο για τους δικούς μας, αυτοί νομίζουν ότι καθαίρονται από τα δυτικοευρωπαϊκά καταναλωτικά τεχνολογικά δαιμόνια κάνοντας μιαν ετήσια εκδρομή στο Άγιο Όρος…
Όμως ποιο είναι εκείνο το στοιχείο από το σύνολο της ελληνικής ιστορίας που γονιμοποίησε τον κόσμο,που παραμένει σημείο αναφοράς και πηγή έμπνευσης; είναι η αρχαία ελληνική δημιουργία και η ανάδυση μέσα από αυτήν των ιδεών της αυτονομίας και της ελευθερίας.
aristeristrouthokamilos.blogspot