Τα κενά στα σχολεία αποκαλύπτουν την κενότητα της διοίκησης. Προτάσεις για ένα διαφορετικό σχολείο

του Λεωνίδα Καστανά/mhmadas.blogspot
Πλησιάζουμε προς τα Χριστούγεννα και ακόμα υπάρχουν 2000 κενά καθηγητών στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όλης της χώρας. Τα κενά είναι αποτέλεσμα του μεγάλου αριθμού συναδέλφων που συνταξιοδοτήθηκαν, του μηδενικού αριθμού νέων προσλήψεων και του μικρού αριθμού αναπληρωτών. Αιτία προφανώς η έλλειψη πιστώσεων.
Ωστόσο δεν είναι δυνατό να μην υπάρχει λύση, δεν είναι δυνατό να μην διδάσκονται βασικά μαθήματα στο δημόσιο σχολείο. Να μη γίνονται μαθήματα κατεύθυνσης, ή μαθήματα ειδικότητας στα ΕΠΑΛ και στις ΕΠΑΣ. Η αδιαφορία του Υπουργείου είναι σκανδαλώδης. Φαίνεται ότι η πολιτεία έχει αποδεχθεί την πραγματικότητα. Το δημόσιο σχολείο λειτουργεί τυπικά και η πραγματική εκπαίδευση γίνεται στα φροντιστήρια. Σε μια όμως τόσο δύσκολη εποχή, πόσες οικογένειες  έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν για να μάθουν τα παιδιά τους τα βασικά; Προφανώς ολοένα και λιγότερες. Αλλά όπως και νάχει, είναι αυτονόητο ότι η Ελλάδα, όσο και αν δυσκολεύεται,  πρέπει να  φροντίσει ώστε να μάθουν τα τέκνα της γράμματα.

Υπάρχει λύση και αν ναι ποιοι την εμποδίζουν;
1. Είναι γνωστό ότι μερικές χιλιάδες καθηγητές, πολλοί περισσότεροι από αυτούς που λείπουν, είναι αποσπασμένοι σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες. Μόνο στο υπουργείο παιδείας είναι 3000 περίπου. Η δουλειά τους εκεί είναι διοικητική, δεν έχει καμία σχέση με εκπαίδευση. Την ίδια στιγμή χιλιάδες ΔΥ πλεονάζουν σε άλλες υπηρεσίες. Τι πιο απλό και χρήσιμο να μεταταγούν στο Υπουργείο Παιδείας και έτσι να απελευθερωθούν καθηγητές για να πάνε εκεί που πραγματικά χρειάζονται, δηλαδή στα σχολεία. Και μη μου πείτε ότι έτσι θα αποδιαρθρώναμε τη διοίκηση. Οι τεράστιες γραφειοκρατικές υπηρεσίες των υπουργείων επιτελούν έργο πολύ υποδεέστερο από το έργο της διδασκαλίας. Σε κάθε μάχη, οι στρατηγοί ρίχνουν τις δυνάμεις τους σε εκείνο το μέτωπο που έχει ανάγκη. Και αυτό είναι η τάξη και ο πίνακας, αυτή τη στιγμή. Το Υπουργείο ήξερε το πρόβλημα και η αμέλειά του είναι εγκληματική.
2. Την ίδια στιγμή που κάποιοι μαθητές δεν κάνουν μάθημα λόγω έλλειψης διδασκόντων υπάρχουν δάσκαλοι που δεν έχουν πλήρες ωράριο. Οι κατά τόπους ΔΔΕ προσπαθούν ( χαλαρά πάντοτε) να τους βρουν και να τους διαθέσουν στα σχολεία που έχουν ανάγκη. Αλλά η προσπάθεια συναντά την αδιαφορία ή και τη σκοπιμότητα των διευθυντών των σχολείων που συχνά «κρύβουν» τους πλεονάζοντες. Πως γίνεται αυτό; Είτε προφασίζονται ότι
εκτελούν άλλες εργασίες εντός σχολείου, είτε παρουσιάζουν περισσότερα τμήματα από αυτά που έχουν. Το δεύτερο γίνεται κυρίως στα ΕΠΑΛ και στις ΕΠΑΣ. Στα σχολεία αυτά ο αριθμός των εγγεγραμμένων μαθητών είναι συνήθως πολύ μεγαλύτερος από τον αριθμό αυτών που φοιτούν. Ο εικονικός  αριθμός μαθητών δημιουργεί περισσότερα τμήματα τα οποία όμως στην πραγματικότητα δεν λειτουργούν. Στα σχολεία που έχουν εργαστήρια αν ο αριθμός των μαθητών ενός τμήματος υπερβαίνει τους 14 απαιτούνται δύο εργαστηριακοί καθηγητές και αν υπερβαίνει τους 22 απαιτούνται 3. Όπως καταλαβαίνετε αν οι μαθητές φαίνονται ότι είναι 15, ενώ στην πραγματικότητα είναι 10, ένας εκ των δύο καθηγητών υπολειτουργεί γιατί δεν χρειάζεται.  Χρειάζεται όμως σε ένα άλλο σχολείο στο οποίο δεν υπάρχει ούτε ένας της αντίστοιχης ειδικότητας και τα μαθήματα δεν γίνονται.

3. Για την αντιμετώπιση τέτοιων των προβλημάτων, ο νόμος προβλέπει την υπερωρία. Όσο ήταν αμειβόμενη υπήρχαν αρκετοί πρόθυμοι. Τώρα που τα λεφτά απουσιάζουν και όλοι ξέρουν ότι αν την κάνουν δεν θα την πληρωθούν ποτέ, κάποιοι δυσανασχετούν. Η διεύθυνση όμως έχει το δικαίωμα να την επιβάλλει εφόσον δεν υπάρχει άλλη λύση. Και όμως ενώ τα προβλήματα ήταν γνωστά δεν το φρόντισε  από την αρχή. Πολλά κενά θα είχαν ήδη καλυφθεί αν τα σχολεία είχαν προβλέψει να δώσουν στους καθηγητές 1-2 ώρες υπερωρία. Αυτό φυσικά απαιτούσε κάποια σχετική διαταγή η οποία όμως δεν ήρθε στα σχολεία τη στιγμή που έπρεπε, προφανώς γιατί είχε πολιτικό κόστος. ¨Ήδη η ΟΛΜΕ απειλεί θεούς και δαίμονες αν επιβληθούν οι υπερωρίες.

4.  Τόσα χρόνια το δημόσιο σχολείο έζησε και χωρίς τα περίφημα project. Καλή η καινοτομία τους, χρήσιμη στην εκπαίδευση στο μέτρο όμως που εφαρμόζονταν σωστά. Που γίνονταν κάποια σοβαρή δουλειά με τη συμμετοχή των μαθητών. Τα αποτελέσματα όμως της εφαρμογής τους είναι πολύ αμφιλεγόμενα και ο λόγος είναι ότι η διαδικασία δεν ελέγχεται από κανένα και τα αποτελέσματα δεν είναι εμφανή. Στη δύσκολη εποχή που διανύουμε θα μπορούσαμε να αναστείλουμε την εφαρμογή τους και να διαθέσουμε το προσωπικό στην τυπική διδασκαλία που νομίζω ότι προέχει. Είναι 2 ώρες την εβδομάδα ανά τμήμα, στην Α και Β λυκείου και το κάθε τμήμα απασχολεί 2 καθηγητές. Αν ένα λύκειο έχει 10 τμήματα project αυτό αντιστοιχεί σε 2x10x2=40 εργατοώρες. Είναι προφανές ότι πολλά κενά θα είχαν καλυφθεί αν καταργούσαμε ή μειώναμε τα τμήματα project.

5. Τα σχολεία προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα των κενών με συγχωνεύσεις τμημάτων. Αυτό συχνά οδηγεί σε τμήματα μεγαλύτερα των 25 μαθητών πράγμα που κάνει τη διδασκαλία δύσκολη. Ειδικά σε μια εποχή που ολοένα και περισσότεροι μαθητές της μέσης εκπαίδευσης αδιαφορούν για το σχολείο. Ειδικά σε ένα σχολείο που συνθλίβει τους μαθητές με τη μετωπική διδασκαλία, την κοινοτυπία και τη μονοτονία. Ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις, όταν οι μαθητές είναι λίγοι, είναι και αυτό μια λύση. Γιατί δεν έγιναν έγκαιρα οι συγχωνεύσεις; Γιατί τα κενά δεν είναι σε όλες τις ειδικότητες. Κάποιοι λείπουν και με τις συγχωνεύσεις καλύπτεται το κενό τους και κάποιοι άλλοι θα βρεθούν υπεράριθμοι και θα αναγκαστούν να συμπληρώσουν ωράριο σε ένα διπλανό σχολείο. Και αυτό θεωρείται κατάρα.

Γιατί φτάσαμε εδώ;

Γιατί όλο το σύστημα διαχείρισης του προσωπικού των σχολείων έμπαζε και μπάζει από παντού. Όσο υπήρχαν τα δανεικά και διορίζονταν χιλιάδες νέοι καθηγητές και προσλαμβάνονταν χιλιάδες αναπληρωτές κάθε χρόνο, η κακοδιοίκηση δεν φαίνονταν. Το σχολείο μπορούσε να φροντίζει τα συμφέροντα των εργαζομένων του και να εκπληρώνει τις υπηρεσίες του προς τους πολίτες με ανεκτό τρόπο. Σήμερα που οι διορισμοί τελείωσαν όλη η παθολογία βγήκε στην επιφάνεια και την πληρώνουν οι πολίτες. Οι δυσκίνητοι μηχανισμοί, η αδιαφορία των υπευθύνων, ο φόβος του πολιτικού κόστους, η παρεοκρατία, η έλλειψη κάθε ελέγχου και κάθε αξιολόγησης, η μη αξιοποίηση των στατιστικών στοιχείων, ο παρεμβατισμός των συνδικαλιστών οδήγησαν το δημόσιο σχολείο στην πλήρη απαξίωση, στη διάλυση.
Είναι ένας συνδυασμός του πάνω με το κάτω. Από πάνω η διαπλοκή, ο κομματισμός, η αναξιοκρατία η πελατειακή λογική της εξουσίας. Από κάτω η συνδικαλιστική νομενκλατούρα, η οκνηρία, η δημοκρατία των κολλητών αλλά και η θεωρία του «μη μπλέξεις» την οποία ενστερνίζονται και δικαιολογημένα πολλοί σοβαροί και εργατικοί άνθρωποι.   Καθημερινά γίνεται ολοφάνερο ότι η διοίκηση της δημόσιας εκπαίδευσης θα πρέπει να αλλάξει άρδην. Είναι η κύρια πηγή των δεινών και είναι η πρώτη που πρέπει να αξιολογηθεί και να αναδομηθεί. Οι διευθύνσεις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ΔΔΕ) είναι αδύνατο να γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει σε όλα τα σχολεία της ευθύνης τους. Ούτε το προσωπικό έχουν, ούτε τα αληθινά στοιχεία. Η συνεργασία με τους διευθυντές είναι συχνά εικονική, οι πληροφορίες που παίρνουν είναι ανακριβείς. Ο αναξιοκρατικός και αδιαφανής τρόπος επιλογής πολλών διευθυντών έρχεται να αναμειχθεί με την όλη στρεβλή διοικητική δομή και να κάνει μείγμα εκρηκτικό. Οι τραγικές ελλείψεις στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι αποτέλεσμα μιας ανίκανης και αδιάφορης διοίκησης  και όχι απλά της έλλειψης των χρημάτων και των διορισμών.

Τι πρέπει να αλλάξει

Τα σχολεία μας χρειάζονται συμβούλια διοίκησης (ΣΔ). Συμβούλια 5-7 καθηγητών εκλεγμένων από το σύλλογο διδασκόντων. Ο αριθμός θα ποικίλει ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών του σχολείου. Στο μέλλον  θα πάμε σε μεγάλα σχολεία και το ΣΔ είναι απαραίτητο. Να εμπιστευτούμε τους διδάσκοντες γιατί αυτοί ξέρουν καλύτερα από κάθε άλλον ποιοι συνάδελφοί τους είναι ικανοί να διοικήσουν το σχολείο και τους εαυτούς τους. Τα μέλη του συμβουλίου θα πρέπει να εκπαιδεύονται (καλοκαίρι) από ανάλογο σώμα εκπαιδευτών σε θέματα δημόσιας διοίκησης κλπ και να κρίνονται. Φυσικά και θα πρέπει να αξιολογούνται κάθε δύο χρόνια.

Ο διευθυντής δεν πρέπει να είναι καθηγητής του σχολείου. Θα πρέπει να επιλέγεται με γραπτές και προφορικές εξετάσεις από μια ανεξάρτητη αρχή τύπου ΑΣΕΠ. Αφού πρώτα εκπαιδευτεί σε ειδικό σχολείο για διευθυντές και δοκιμαστεί ως υποδιευθυντής σε κάποιο άλλο σχολείο και κριθεί ανάλογα. Φυσικά και θα πρέπει να αξιολογείται κάθε δύο χρόνια.
 Το ΣΔ μαζί με το διευθυντή θα εκλέγουν τον υποδιευθυντή και θα καταμερίζουν τις αρμοδιότητες στα μέλη του. Το ΣΔ θα μπορεί να επιλέγει και 2 εξωτερικούς ( γονείς, συνταξιούχους καθηγητές, διακεκριμένους πολίτες της περιοχής κλπ). Με τον τρόπο αυτό, το σχολείο θα αποκτήσει επαφή με την κοινωνία.
Το ΣΔ θα ανακοινώνει κάθε μήνα τα πεπραγμένα του στο διαδίκτυο. Θα λογοδοτεί στο σύλλογο των καθηγητών, αλλά και στην Υπηρεσία, δηλαδή στις κατά τόπους ΔΔΕ. Θα είναι υπεύθυνο για τη σωστή λειτουργία του σχολείου, την ασφάλεια των μαθητών, τη ποιότητα της διδασκαλίας και την εκτέλεση του προγράμματος. Θα διαχειρίζεται τον προϋπολογισμό και θα φροντίζει για την εξεύρεση οικονομικών πόρων εκτός των κρατικών χορηγήσεων (δωρεές, εκμετάλλευση κυλικείου κλπ). Είναι σκόπιμο να έχει στη σύνθεση του όλες τις βασικές ειδικότητες διδασκόντων ώστε να μπορεί να παρακολουθεί και να αξιολογεί ουσιαστικά τα προγράμματα διδασκαλίας και τους διδάσκοντες. Προφανώς και τα μέλη του συμβουλίου, εκτός του διευθυντή,  θα έχουν ωράριο διδασκαλίας, ίσως ελαφρά μειωμένο.

Το ΣΔ θα προγραμματίζει τις ανάγκες του σχολείου σε διδακτικό προσωπικό και θα μπορεί να προσλαμβάνει ωρομίσθιους διδάσκοντες προκειμένου να καλύπτει αμέσως τα κενά στο προσωπικό, από έναν πίνακα πιστοποιημένων καθηγητών. Η πιστοποίηση αυτών θα γίνεται μέσω ΑΣΕΠ. Ο στόχος είναι να μη χάνεται ούτε μια ώρα διδασκαλίας, λόγω ελλείψεων, ασθενειών, αποσπάσεων, μεταθέσεων κλπ.
Ελεγκτές δημόσιας διοίκησης θα επισκέπτονται κάθε μήνα το κάθε σχολείο και θα ελέγχουν αν γίνονται όλα σύμφωνα με το νόμο. Θα συνομιλούν με τους μαθητές και με τα συμβούλια των γονέων τους και θα γίνονται αποδέκτες των αιτημάτων τους. Κάθε χρόνο σε πολλά σχολεία, οι μαθητές διαμαρτύρονται και δικαίως για την ποιότητα της διδασκαλίας κάποιων διδασκόντων. Συνήθως ο διευθυντής αδυνατεί ή δεν θέλει να δώσει λύση. Μια ανώτερη όμως εποπτική αρχή θα μπορούσε να δράσει διαφορετικά, πάντα σε συνεργασία με τους διδάσκοντες.
Οι ελεγκτές θα ελέγχουν τα βιβλία ύλης, τον αριθμό των φοιτούντων και τις απουσίες, τα οικονομικά, τις άδειες των εργαζομένων, την καθαριότητα, την υλικοτεχνική υποδομή κλπ και θα συζητούν τις παρατηρήσεις τους με το ΣΔ προκειμένου να βρεθούν άμεσες λύσεις.

Το ΣΔ θα είναι υπεύθυνο και για την επιμόρφωση των καθηγητών. Αυτή θα πρέπει να γίνεται σε κάθε σχολική μονάδα εκ των ενόντων. Θα επιλέγει ως επιμορφωτές έμπειρους και καταρτισμένους καθηγητές από το σύλλογο, οι οποίοι θα αναλαμβάνουν να επιμορφώσουν όποιους έχουν ανάγκη και κυρίως τους νέους συναδέλφους. Έτσι το κράτος θα γλιτώσει εκατομμύρια Ευρώ που κατασπαταλούνται σε επιμορφώσεις -οπερέτα.

 Με τα ΣΔ θα επέλθει μια αποκέντρωση στη διοίκηση των σχολείων αλλά και θα υπάρξει ένας ουσιαστικός έλεγχος σε κάθε σχολική μονάδα, ώστε τα προβλήματα να λύνονται άμεσα και επί τόπου. Οι ελεγκτές θα βρεθούν από τους χιλιάδες πλεονάζοντες ΔΥ στις άχρηστες δημόσιες υπηρεσίες που πρέπει να κλείσουν ή να συρρικνωθούν. Αλλά και από τις ΔΕΚΟ που θα ιδιωτικοποιηθούν οσονούπω. Φυσικά και θα αλλάζουν περιοχή ευθύνης κάθε 6 μήνες για να μην παραγνωρίζονται.

Ο στόχος του νέου μοντέλου διοίκησης πρέπει να είναι η ευελιξία, η λογοδοσία και η συνεχής αξιολόγηση. Να βάλουμε τέλος στις μαϊμουδιές.

Το ελληνικό δημόσιο σχολείο πρέπει να αποκτήσει επιτέλους προσωπικό που θα παραμένει στο σχολείο από τις 8πμ έως τις 2μμ και θα ασχολείται  με τη διδασκαλία, τα προβλήματα των μαθητών, την επιμόρφωση και τη διοίκηση. Οι ώρες διδασκαλίας θα πρέπει να αυξηθούν. Μια αύξηση 2-3 ωρών θα εξοικονομήσει χιλιάδες εργατοώρες και θα καλύψει τα κενά χωρίς οικονομική αιμορραγία. Φυσικά και όλα αυτά θα πρέπει να συνοδευτούν με εξορθολογισμό και σχετική αύξηση των εξευτελιστικών σημερινών μισθών κυρίως για τους νέους συναδέλφους. Πάντα βέβαια στα πλαίσια της οικονομικής κατάστασης της χώρας.

Στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν έχουμε την πολυτέλεια της ολιγωρίας. Το δημόσιο σχολείο διαλύεται και το κράτος είναι ο κύριος υπεύθυνος φυσικά και με τη συνεργασία των συνδικάτων. Η αριστερά της ανευθυνότητας ζητάει απλά διορισμούς που ξέρει ότι είναι αδύνατο να γίνουν και ποντάρει στη διάλυση. Δεν την ενδιαφέρει το σχολείο ως εκπαιδευτική διαδικασία. Την ενδιαφέρει να μοιράζει απλά πτυχία και απολυτήρια. Η Αριστερά όμως της ευθύνης έχει καθήκον να σκύψει πάνω από τα συγκεκριμένα προβλήματα. Έχει προτείνει  υφυπουργό, αλλά δεν τον βλέπω να ασχολείται με το θέμα. Γενικά εκεί στο Υπουργείο κάνουν ότι δεν έχουν συναίσθηση της κατάστασης. Η μήπως έχουν αλλά δεν τους νοιάζει;

Οι πολίτες και πρέπει να απαιτήσουν εδώ και τώρα θεσμικές και ανατρεπτικές αλλαγές. Οι  διδάσκοντες πρέπει να πάρουν την τύχη του σχολείου στα χέρια τους μέχρι οι διοικούντες να ξυπνήσουν. Η κρίση πρέπει να γίνει ευκαιρία για βελτίωση και όχι αιτία για πλήρη καταστροφή.