Η ελπίδα του αριστερού φιλελευθερισμού

Λεωνίδας Καστανάς/athensvoice
Αναζητούμε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο; Αντιληφθήκαμε ότι πρέπει να αποχωριστούμε τη μεταπολιτευτική βουλγκάτα; Είμαστε έτοιμοι να ενστερνιστούμε ως κοινωνία τον ανταγωνισμό, την ευελιξία, την κινητικότητα και να αποκτήσουμε ένα δικαιότερο και αποτελεσματικότερο κοινωνικό κράτος, όπως είπε και ο Γιάννης Στουρνάρας;
Δύσκολα μπορεί να δώσει κάποιος θετική ή αρνητική απάντηση. Η μάχη μόλις άρχισε. Ο Υπουργός των Οικονομικών έθεσε πέντε προϋποθέσεις για να είναι η μάχη αυτή νικηφόρα για τις δυνάμεις της προόδου. Για τη χώρα και τους ανθρώπους της εργασίας. Αυτές θέλω να συζητήσουμε.
Πρώτον, η άρση της διάχυτης αβεβαιότητας και η επικράτηση ενός σταθερού οικονομικού κλίματος.
Στη χώρα αυτή ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης πιστεύει ότι:
1.1 Η εκβιομηχάνιση είναι οικολογική καταστροφή και ξεπούλημα στους βάρβαρους εγχώριους και ξένους καπιταλιστές.
1.2 Οι ξένες επενδύσεις αποτελούν ξεπούλημα και εκμετάλλευση του υπερήφανου λαού μας.
1.3 Η Παιδεία έχει στόχο να μοιράζει πτυχία άκοπα με στόχο οι πτυχιούχοι να διορίζονται στο δημόσιο. Η επιστημονική έρευνα και η αριστεία αποτελούν εντατικοποίηση των σπουδών και μετατρέπουν τις σχολές σε πανεπιστήμια της Αγοράς.
1.4 Η τουριστική ανάπτυξη θα καταστρέψει τις παραλίες και τα δάση, θα μας μετατρέψει σε υπηρέτες των βελανιδοφάγων.
1.5 Το ύψος των μισθών στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα δεν προκύπτει από τον
οικονομικό νόμο της προσφορά και ζήτησης της αγοράς εργασίας, αλλά μπορεί να καθορισθεί ή να προστατευθεί από τις αποφάσεις οποιασδήποτε κυβέρνησης, κατόπιν πιέσεων των συνδικαλιστών.

1.6 Η κατάταξη της χώρας στην 109η θέση (στις 183 χώρες) στον τομέα της διευκόλυνσης της επιχειρηματικότητας αποτελεί τίτλο τιμής και "αγνότητας" και ο στόχος είναι να πετύχουμε την τελευταία θέση όσο το δυνατόν συντομότερα.

1.7 Το πρωτογενές έλλειμμα μπορεί να καλυφθεί αν φορολογήσουμε αγρίως κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα ενώ ταυτόχρονα μπορούμε να αυξάνουμε αφειδώς τα δημόσια έξοδα και τις παροχές του «κοινωνικού» κράτους.

1.8 Οι τράπεζες είναι όργανα του κακού και πρέπει να καταστραφούν ή στην χειρότερη περίπτωση να κρατικοποιηθούν.

Αν αυτές είναι οι διαθέσεις της κοινής γνώμης, τότε πρέπει να καταβάλουμε μεγάλη προσπάθεια για να ελπίζουμε σε σταθερό και υγιεινό οικονομικό κλίμα. Κανένα αναπτυξιακό σχέδιο δεν είναι δυνατό να καρποφορήσει αν η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών δεν πειστεί ότι προϋπόθεση της κατανάλωσης είναι η παραγωγή. Και παραγωγή σημαίνει πρώτα και κύρια ιδιωτική πρωτοβουλία.

Δεύτερον, η αποκατάσταση της ρευστότητας του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας.

2.1 Είναι πολύ αμφίβολο αν το Δημόσιο θα αποπληρώσει όλα τα χρέη του προς τους ιδιώτες προμηθευτές του. Η εισροή των 31,5 δις θα σημάνει συναγερμό στο πελατειακό κράτος και οι υπουργοί του θα αγωνιστούν με κάθε τρόπο για να απαλύνουν τον πόνο των ψηφοφόρων τους. Ήδη αυξήθηκε από τα 8 στα 12 εκ η χρηματοδότηση του ευαγούς ιδρύματος της Ακαδημίας Αθηνών.

2.2 Η ανακεφαλαίωση των τραπεζών στόχο έχει να ανοίξει και πάλι την κάνουλα της δανειοδότησης των επιχειρήσεων και δη των εξαγωγικών. Μένει να δούμε αν οι τράπεζες μπορούν και θέλουν να το πράξουν. Το βασικό πρόβλημα των τραπεζών είναι οι μεγάλες ζημιές που υπέστησαν από το PSI και οι πολύ χαμηλές αποτιμήσεις των τίτλων του ελληνικού δημοσίου που πήραν. Στην προσπάθειά τους να πείσουν το ελληνικό Δημόσιο να εγγυηθεί την αξία των νέων ομολόγων που διατηρούν στα χαρτοφυλάκιά τους, συνάντησαν την άρνηση της τρόικα, η οποία το θεωρεί αθέμιτο ανταγωνισμό έναντι όλων των άλλων που συμμετείχαν στο PSI, διαβάζουμε στα NEA(13/11.12). Είναι αμφίβολο αν θα καταστούν στο μέλλον ελκυστικές προς επένδυση, αν ξένοι όμιλοι θα αποφασίσουν να τοποθετηθούν σε αυτές. Οι συγχωνεύσεις και η ρευστοποίηση περιουσιακών τους στοιχείων γίνονται προς την κατεύθυνση ενίσχυσης της κεφαλαιακής τους βάσης, μήπως και βρουν επαρκή ιδιωτικά κεφάλαια και αποφύγουν την κρατικοποίηση. Διαφορετικά, τα πράγματα είναι δύσκολα.

2.3 Σύμφωνα με τον Κωστή Χατζηδάκη , η συμφωνία με την ΕΤΕπ θα φέρει στην Ελλάδα έως και 850 εκ. Ευρώ μέχρι το τέλος του χρόνου. Στην κατάσταση που βρισκόμαστε είναι κάτι σημαντικό. Ωστόσο η γραφειοκρατία, η διαφθορά, τα εξαγωγικά αντικίνητρα, τα εν γένει επιχειρηματικά εμπόδια σε συνδυασμό με την διευκόλυνση κάθε είδους επιχειρηματικού λαμόγιου να κάνει αρπακτές είναι το σημερινό καθεστώς που δεν προοιωνίζει με τίποτα μια ασφαλή αναπτυξιακή τοποθέτηση αυτών των χρημάτων. Μήπως θα πρέπει παράλληλα να αρθούν πολλές από τις «στρεβλώσεις» στα μεσαία στρώματα των αρμόδιων υπουργείων; Δεν έχουν περάσει 6 μήνες από τις ιστορίες με υπαλλήλους που πιάστηκαν με τα χαρτονομίσματα του εκβιασμού στα χέρια. Αλήθεια τι έγινε εκείνη η ιστορία που λέγανε ότι είχε ουρά καμιά ογδονταριά υπαλλήλους;

2.4 Η εισροή των ξενιτεμένων καταθέσεων στις ελληνικές τράπεζες απαιτεί καταρχήν καλό πολιτικό κλίμα, το οποίο είναι ζητούμενο. Με 25% ΣΥΡΙΖΑ και 13% ΧΑ ο ελληνικός λαός δείχνει μια κλίση προς το απόλυτο μπάχαλο. Η σοβαρή πιθανότητα αναρρίχησης στην εξουσία των μεταμοντέρνων μπολσεβίκων, αποτρέπει πολλούς από το εγχείρημα. Μετά τα ΠΑΡΩΝ στην ψηφοφορία για το μνημόνιο 3 , η κυβέρνηση συνεργασίας δείχνει πιο αδύναμη. Μήπως θα πρέπει να σκεφτούμε κίνητρα για την επαναφορά των χρημάτων εντός της χώρας, πράγμα που έπραξαν και άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις; Σε μια χώρα όπου η κατοχή λογαριασμού σε τράπεζα του εξωτερικού είναι συνώνυμο της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς, η διαιώνιση των συζητήσεων για λίστες και λήσταρχους μόνο στο καλό κλίμα δεν συμβάλει. Βρείτε τους κλέφτες τώρα και βάλτε τους φυλακή να τελειώνουμε.

2.5 Σε παγκόσμιο κλίμα ύφεσης της οικονομίας, με μείωση της βιομηχανικής παραγωγής και άμεσες συνέπειες στον ευρωπαϊκό τριτογενή τομέα, η ελληνική οικονομία θα πρέπει να ανακαλύψει νέους τομείς και τρόπους εισόδου στις διεθνείς αγορές. Είναι προφανές ότι χρειαζόμαστε ένα νέο σχέδιο ανάπτυξης πέρα από το λάδι, τον ήλιο και τον τουρισμό.

2.6 H Ελλάδα εισάγει το μεγαλύτερο μέρος των τροφίμων που καταναλώνει. Εισάγει και 1 εκατομμύριο τόνους τριφύλλι ετησίως. Μόνο το 2011, η χώρα μας εισήγαγε 400.000 τόνους μεταλλαγμένης σόγιας που προορίζονταν για ζωοτροφή στα ζώα που παράγουν βασικά προϊόντα της διατροφής μας, όπως το γάλα, τα αυγά και το κρέας! Οι εισαγωγές ζωοτροφών εν μέσω οικονομικής κρίσης, είναι μία παράλογη και καταστροφική σπατάλη. Τα «ταπεινά» ψυχανθή της ελληνικής γης, όπως το κουκί, το ρεβίθι, το μπιζέλι και το λούπινο, είναι από τις πιο θρεπτικές τροφές όχι μόνο για τον άνθρωπο, αλλά και για τα ζώα. Μπορούν να αντικαταστήσουν επάξια την εισαγόμενη σόγια στις ζωοτροφές, με πολλαπλά οφέλη για τους αγρότες, την οικονομία, το περιβάλλον και την υγεία μας. ( Από την Greenpeace)

2.7 Η ανεργία σύμφωνα με τον προϋπολογισμό αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω και να ανέλθει σε 22,4% (24,7% στο προσχέδιο), κυρίως λόγω κάμψης της οικονομικής δραστηριότητας. Με ύφεση της τάξης του 4,5% και χωρίς δημόσιες επενδύσεις, αλλά και αμφίβολες ιδιωτικές επενδύσεις το σενάριο αυτό φαίνεται αισιόδοξο. Εξάλλου σε διάφορες μελέτες που γίνονται (ΙΝΕ ΓΣΕΕ) το ποσοστό ανεργίας εκτιμάται στο 27-28% για το 2013.

Ένα τέτοιο ποσοστό ανεργίας σημαίνει ότι ελληνικές οικογένειες θα βρεθούν χωρίς δυνατότητα να καλύψουν τις βασικές ανάγκες διαβίωσης σε θέρμανση και διατροφή. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση είναι πράγματι αντικοινωνική η μείωση του ποσού του προϋπολογισμού που δίδεται για τα επιδόματα ανεργίας. Αντίθετα η συνδυαστική επίδραση αυξημένων ποσών προϋπολογισμού προοριζόμενα για επιδόματα μαζί με την ταχύτατη προώθηση των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης (κατάρτιση, επιδότηση της απασχόλησης κ.λ.π) θα ανακουφίσει χειμαζόμενους ανθρώπους.

Μέσω της αντιμετώπισης της ύφεσης, της προώθησης της ανάπτυξης και της αναβάθμισης των προσόντων του ανθρώπινου δυναμικού θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ανεργίας και θα δημιουργούνται θέσεις εργασίας με διατηρησιμότητα και ποιοτικά χαρακτηριστικά. Για την προώθηση τέτοιων αναπτυξιακών και κοινωνικών πολιτικών είναι αναγκαίο να υπάρχει ένα περισσότερο ενισχυμένο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. (Ασημίνα Ξυροτύρη, βουλευτής ΔΗΜΑΡ)

Τρίτον, η δημιουργία ενός σταθερού φορολογικού πλαισίου με μακροχρόνιο ορίζοντα, η απλοποίηση του φορολογικού κώδικα, η αύξηση της διαφάνειας, η ανεξαρτητοποίηση της φορολογικής διοίκησης από πολιτικές παρεμβάσεις και η μείωση του γραφειοκρατικού κόστους.

3.1 Η οικονομία αναμένει το νέο φορολογικό σύστημα. Αλλά κανένα σύστημα όσο σοφό και αν είναι δεν μπορεί να αντισταθεί στις διαθέσεις των ανθρώπων. Η επαναστατική κίνηση να αντικατασταθούν όλοι οι διοικητές των εφοριών ανεστάλη. Γιατί; Η επιταγή της τρόικα να ελέγχονται δειγματοληπτικά κάθε χρόνο τα περιουσιακά στοιχεία των εφοριακών θα εφαρμοστεί;

3.2 Ήδη οι πολίτες πρέπει να δίνουν μάχη για να πάρουν μια απόδειξη. Η καινοτομία της εισαγωγής του πλαστικού χρήματος έτσι ώστε όλες οι συναλλαγές να γίνονται μέσω πιστωτικής κάρτας με άμεση απόδοση του ΦΠΑ στο κράτος και άμεση καταχώριση του ποσού στο λογαριασμό των συναλλασσομένων δεν φαίνεται να προχωράει.

3.3 Η Ελλάδα έχει αναλάβει ήδη από το πρώτο μνημόνιο την υποχρέωση να ιδρύσει ένα νέο σώμα αδιάφθορων ελεγκτών που να μην είναι μέλη του ήδη υπάρχοντος συστήματος. Διαβάζουμε ότι τα βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση ότι είναι ασήμαντα. Γιατί;

3.4 160.000 υποθέσεις ύψους πολλών δις Ευρώ παραγράφονται με τη λήξη του 2012. Η διοίκηση παραδοσιακά κάνει χατίρια προς τους μεγάλους φορολογούμενους, φυσικά με το αζημίωτο. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των 180 υπεράκτιων εταιριών ακινήτων ( υπόθεση Κρανιδίου) που παραπέμφθηκαν στο Διαπεριφερειακό Ελεγκτικό Κέντρο που διαθέτει όμως μόνο 30 ελεγκτές. Θα δοθεί παράταση της παραγραφής; Αλλά και να δοθεί έχει σκοπό το ελληνικό κράτος πέρα από δηλώσεις να κάνει ελέγχους και να μαζέψει τη φορολογητέα ύλη άμεσα; Τουλάχιστον τόσο άμεσα όσο έκοψε μισθούς και συντάξεις;

Τέταρτον, η ταχεία εφαρμογή των νόμων που ψηφίζονται και των αποφάσεων που λαμβάνονται.

4.1 Το κρατικιστικό μοντέλο κοινωνίας που οικοδομήσαμε πρέπει να καταστραφεί και όχι να μεταρρυθμιστεί. Όλες οι κρατικές υπηρεσίες πρέπει να επανιδρυθούν και να στελεχωθούν με νέους ικανούς ανθρώπους που βρίσκονται τώρα στην ανεργία ή ασφυκτιούν στο περιθώριο των διεφθαρμένων δομών της δημόσιας διοίκησης. Χρειαζόμαστε τους άριστους και πρέπει να τους βρούμε. Το ζήτημα δεν είναι μεγάλο ή μικρό κράτος, αλλά κράτος αποτελεσματικό, διαφανές, ευέλικτο και αντιγραφειοκρατικό. Όταν ένας αλλοδαπός θέλει 10 θεωρημένα έγγραφα για να γράψει το παιδί σε ένα ΕΠΑΛ είναι δυνατό να ελπίζουμε σε ανάκαμψη;

4.2 Θα διαλυθούν κάποτε οι άχρηστες δημόσιες υπηρεσίες; Θα απολυθούν οι επίορκοι και οι δήθεν ψυχασθενείς; Θα απαλλαγούν υπηρεσίες από πλεονάζον προσωπικό και θα στελεχωθούν άλλες που έχουν ανάγκη; Θα ολοκληρωθεί επιτέλους η απογραφή των ΔΥ; Θα βρεθούν όσοι και όσες δεν έχουν αντικείμενο εργασίας λόγω της αδυναμίας των επιμέρους διευθύνσεων να διαχειριστούν ορθολογικά το προσωπικό τους; Θα απολυθούν όσοι προσλήφθηκαν τα τελευταία χρόνια εκτός ΑΣΕΠ; Θα αντικατασταθούν με διαφανείς διαδικασίες όσοι απολυθούν, από τη δεξαμενή των ανέργων εφόσον αυτό κριθεί αναγκαίο;

4.3 Η αξιολόγηση των ΔΥ θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα και να είναι ουσιαστική Αναμένουμε τα κριτήρια και τον τρόπο επιλογής των αξιολογητών. Αν είναι να γίνει προσχηματικά καλύτερα να λείπει. Αλλά δεν αρκεί να ελεγχθούν μόνο οι εργαζόμενοι. Πρέπει να αξιολογηθούν τα συστήματα διοίκησης και ελέγχου, οι επικεφαλείς όλων των υπηρεσιών, το έργο όλων των διευθύνσεων, συλλογικά και ατομικά.

Πέμπτον, η δημιουργία κλίματος κοινωνικής συναίνεσης.

5.1 Παρόλη τη δυσπιστία της κοινωνίας για την αποτελεσματικότητα των μέτρων, παρόλη την εσωτερική βάρβαρη υποτίμηση, παρόλες τις προκαταλήψεις που αναφέραμε, η πλειοψηφία των πολιτών παρακολουθεί με προσμονή τις εξελίξεις. Οι φήμες για μηδενισμό των επιτοκίων δανεισμού ή γενναίου κουρέματος του χρέους δίνουν ελπίδες βιωσιμότητας. Στο φινάλε δεν υπάρχει και κανένα άλλο αξιόπιστο σχέδιο σωτηρίας στο τραπέζι πέρα από ανοησίες περί επαναφοράς των μισθών και των συντάξεων στο 2009 με ένα νομοθέτημα, σε ένα άρθρο. Ο κόσμος της εργασίας δεν είναι αφελής, έστω και αν βολεύεται στην ιδέα ότι κάποιοι έχουν το μαγικό ραβδί που εμφανίζει χρήματα από το πουθενά.

Υπάρχει όμως ένας ισχυρότατος εσωτερικός «εχθρός» που θα κάνει ότι περνάει από το χέρι του για να ανατρέψει την πορεία προς την εξυγίανση και τον ορθολογισμό. Είναι οι παντός είδους συντεχνίες και κάστες που αντιλαμβάνονται ότι τα ψωμιά τους είναι μετρημένα. Τις παρακολουθούμε να δίνουν το νυν υπέρ πάντων αγώνα για να απομακρύνουν την πιθανότητα δημιουργίας κλίματος κοινωνικής συναίνεσης. Είτε στο στενό δημόσιο τομέα και στις ΔΕΚΟ , είτε στα πανεπιστήμια και τα νοσοκομεία, είτε στο χώρο της επιχειρηματικότητας, οι ευνοούμενοι του παρελθόντος δίνουν τη μάχη, ευτυχώς χωρίς ευρεία κοινωνική νομιμοποίηση. Οι εκδηλώσεις βίας στις οποίες καταφεύγουν αποδεικνύει και την αδυναμία τους. Είναι όμως ακόμα επικίνδυνοι γιατί είναι ισχυροί. Η ισχύς τους πολλαπλασιάζεται από μερίδες του πολιτικού συστήματος που ακόμα ελπίζουν ότι τα πράγματα μπορούν να πάνε και αλλιώς, δηλαδή όπως τους βολεύει.

5.2 Παρακολουθούμε παράγοντες των κυβερνητικών κομμάτων να στηρίζουν ακόμα παράλογα συντεχνιακά προνόμια όπως αυτά των δικηγόρων, των δικαστικών, των υπαλλήλων της βουλής, των μηχανικών ή των δημοσιογράφων. Να αντιστέκονται στην ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων. Να αποκρύπτουν τις λίστες των φοροφυγάδων. Θα τους δούμε και προσεχώς να αποπειρώνται να διοχετεύσουν τα χρήματα της βοήθειας «καταλλήλως». Οι παράγοντες αυτοί αρνούνται να ενταχθούν στην υπόθεση σωτηρίας της χώρας και πρέπει να απομακρυνθούν από την κυβέρνηση στον επόμενο ανασχηματισμό.

Οι «αστικές» πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα είναι υποχρεωμένες να συμπλεύσουν με τους δανειστές ώστε να διασώσουν το σύστημα του οποίου ηγούνται. Ωστόσο ακόμα και μετά από τρία μνημόνια δείχνουν συχνά ανίκανες να ξεφύγουν από το παρελθόν τους. Η παγιωμένη αντίληψη που έχουν για το «πολιτικό κόστος» τις οδηγεί αντανακλαστικά στην υπεράσπιση των μικροσυμφερόντων και τους αποκρύβει το μεγάλο κάδρο, που είναι αυτό της σωτηρίας της καπιταλιστικής οικονομίας σε ευρωπαϊκό περιβάλλον στην οποία φαίνονται να πιστεύουν. Το λόμπυ της δραχμής υπάρχει, αλλά δεν είναι ισχυρό.

Η εφαρμογή των ψηφισμένων διοικητικών μεταρρυθμίσεων, οι ιδιωτικοποιήσεις, ο περιορισμός της σπατάλης, η ορθολογική αξιοποίηση των δημόσιων πόρων είναι ακόμα ζητούμενα, μέσα στο χάος αυτής της δημόσιας διοίκησης. Στους επόμενους μήνες θα παρακολουθήσουμε μια απέλπιδα προσπάθεια να γίνουν όσα προβλέπονται, λειψά και μίζερα, ώστε να διασωθούν κάποια από τα προνόμια των παρακεντέδων της εξουσίας. Ελπίζουμε ότι οι φύλακες, εγχώριοι και ξένοι, θα είναι παρόντες και αποτελεσματικοί.

5.3 Ορκισμένος εχθρός των μεταρρυθμιστικών δυνάμεων είναι και τα πολιτικά άκρα. Τα κόμματα της ακροδεξιάς και της οπισθοδρομικής, δήθεν αντισυστημικής, Αριστεράς. Αντιλαμβάνονται ότι ο εθνολαϊκισμός έχει πέραση σε εποχές κρίσης, σπεκουλάρουν πάνω στην δομική έλλειψη Παιδείας και Ευρωπαϊκής κουλτούρας και αποκομίζουν πολιτικά οφέλη. Δεν προτείνουν απολύτως τίποτα, ούτε ένα υποτυπώδες σχέδιο διαφορετικής πορείας. Υποστηρίζουν όμως άκριτα κάθε διαμαρτυρία, δίκαιη ή άδικη, θέτουν παράλογα και μαξιμαλιστικά αιτήματα, υποδαυλίζουν τη βία, αναζητούν πολιτικά κέρδη αποκλειστικά στο πεδίο της επικοινωνίας. Παίρνουν παράλογα ρίσκα, ποντάροντας όχι απλά στην αποτυχία της κυβέρνησης, αλλά στην κατάρρευση της χώρας τους την οποία όμως κατά βάθος απεύχονται. Γιατί ξέρουν ότι αν αναλάβουν μια χώρα χρεοκοπημένη είναι αδύνατο να την οδηγήσουν κάπου με ασφάλεια μέσα σε τόσο δυσμενές οικονομικό περιβάλλον. Τα ποσοστά των προτιμήσεων που σήμερα καρπώνονται, θα εξανεμιστούν σε συνθήκες γενικευμένης ανομίας. Ειδικά ο ΣΥΡΙΖΑ παλινωδεί συνεχώς μεταξύ μιας πιο θεσμικής και σοβαρής στάσης και ενός έξαλλου αντικυβερνητισμού και φιλοσυντεχνιασμού που είναι αποτέλεσμα των εσωτερικών του διαφορών και του μικρού ειδικού βάρους των βασικών του στελεχών. Το δυστύχημα είναι ότι μια τέτοια Αριστερά, ως αξιωματική αντιπολίτευση, δυναμιτίζει το κλίμα κοινωνικής συναίνεσης, και δεν συμμετέχει στην αναζήτηση λύσεων ως όφειλε. Βοηθά όμως στην απαξίωση του Αριστερού Λαϊκισμού ως πολιτικού ρεύματος και αυτό είναι θετικό.

5.4 Τι απομένει; Οι μειοψηφικές μεταρρυθμιστικές δυνάμεις, της σοσιαλδημοκρατίας και του φιλελευθερισμού που μάχονται στο πλευρό των όποιων μεταρρυθμιστικών κυβερνητικών δυνάμεων. Στο πλευρό του Στουρνάρα, του Χατζηδάκη και του Μανιτάκη. Δεν αποδέχονται άκριτα τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες, δεν διστάζουν να αντισταθούν στις εκδηλώσεις του κυβερνητικού δεξιού λαϊκισμού, τις οπισθοδρομήσεις και τους δισταγμούς. Πατούν στη γη και ξέρουν ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή από αυτήν την κυβέρνηση. Υπάρχουν όμως άπειρες δυνατότητες βελτίωσής της. Κατέκτησαν ήδη μια σημαντική νίκη στα ΑΕΙ και ΤΕΙ με την επιτυχή ολοκλήρωση της ψηφοφορίας για τα συμβούλια διοίκησης. Ο λόγος τους πείθει ολοένα και ευρύτερα στρώματα νουνεχών ανθρώπων. Είναι οργανωμένες σε μικρά διάσπαρτα σχήματα, αλλά η απαίτηση για κάτι ευρύτερο και μεγάλο, συνεχώς αυξάνεται. Είναι οι μόνες δυνάμεις που αναζητούν λύσεις σε πεδία άγνωστα για τα ελληνικά πολιτικά δεδομένα. Είναι εργαστήρια σκέψης.
 Είναι η ελπίδα του αριστερού φιλελευθερισμού.